Το ιστολόγιο της Αγγελικής Π. Σούλη

Η καταγραφή των αναγνώσεων αυτών ξεκίνησε από την επιθυμία μου να μην ξεχασθούν ιδέες και συναισθήματα που κάποτε με είχαν συγκινήσει.
Γράφοντας συνειδητοποίησα ότι ο χρόνος που αφιέρωνα στην ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση του έργου, μου χάριζε ένα αίσθημα δημιουργίας.
Η επαγγελματική μου απασχόληση (φιλόλογος) μου έδωσε τα κίνητρα και τα μέσα για αυτές τις αναγνώσεις. Κι έτσι με συνεπήρε το ταξίδι της ανάγνωσης και της γραφής!
Κι ανοίχτηκε μπροστά μου ένας ολόκληρος κόσμος, σχεδόν ανεξερεύνητος,της δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής.
"Η ανάγνωση δεν μπορεί να είναι ούτε μία ούτε άπειρες" όπως τονίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αφού η υποκειμενική ερμηνεία του γράφοντος πρέπει να δένει με τους περιορισμούς που θέτει το κείμενο.

Και μια διευκρίνιση:
Καμμιά ανάγνωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει το ίδιο το βιβλίο αλλά μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο ανάμεσα στον αναγνώστη και στο βιβλίο φωτίζοντας το, κάνοντας το πιο κατανοητό και καλλιεργώντας συγχρόνως τη φιλαναγνωσία.



Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2018

«ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ» Ελένη Μπεντίλλα, Εκδόσεις Ωκεανίδα, 2017


Με αφορμή μια συζήτηση που είχα με την αναγνώστρια μου και συγγραφέα Ελένη Μπεντίλλα διάβασα ένα από τα βιβλία της, το «Έγκλημα στο Αρχείο» και προβληματίστηκα για το είδος του μυθιστορήματος που ονομάζεται «ψυχολογικό θρίλερ». Ένα λογοτεχνικό είδος που χαρακτηρίζεται από μυστήριο, που  προκαλεί φόβο και κρατά σε ένταση και αγωνία τον αναγνώστη. Τα θρίλερ και οι ιστορίες τρόμου - όπως έχουν εξελιχθεί σήμερα - αν και έχουν κοινά σημεία (το μυστήριο, την αγωνία, το φόβο), συχνά τα όρια τους είναι δυσδιάκριτα. Διαφέρουν όμως μεταξύ τους, διότι στα πραγματικά θρίλερ ο φόβος δεν μετατρέπεται σε τρόμο και φρίκη με μανιακούς δολοφόνους που σκοτώνουν, αίματα και κομματιασμένα μέλη που προκαλούν αποτροπιασμό. Το βασικό γνώρισμα των θρίλερ, όπως τουλάχιστον το  συνέλαβαν οι Αγγλοσάξονες και το οποίο προσδίδει μια ποιότητα σε αυτό το είδος είναι ότι η πλοκή και οι ήρωες των θρίλερ κινούνται ανάμεσα στη λογική και στην παράνοια, προκαλούν το νου μας και μας θυμίζουν πως ακόμα και η λογική μπορεί να μας εξαπατά ή μήπως όχι; Τα θρίλερ παίζουν με το μυαλό μας, αναζητούν κάτι βαθύτερο στο υποσυνείδητο μας που χαλά τη λογική ισορροπία κι αυτό είναι που μας φοβίζει κατά βάθος.

         Το μυθιστόρημα λοιπόν «Έγκλημα στο Αρχείο» της Ελένης Μπεντίλλα έχει τα γνωρίσματα ενός τέτοιου θρίλλερ. Έχει μυστήριο, αγωνία και καθηλώνει τον αναγνώστη με την ανεπάντεχη πλοκή του μύθου του ή καλύτερα με τις αποκαλύψεις και λογικές ερμηνείες που ανατρέπονται κάθε τόσο σχετικά με την εξαφάνιση -που καταλήγει τελικά στη δολοφονία- του νεαρού Μάνου από την Κρήτη που υπήρξε φιλοξενούμενος για λίγο στο σπίτι του μεγαλοαστού Σπύρου Αναγνωστόπουλου κάπου στην Κηφισιά. Δεν αποπνέει όμως τρόμο, διότι φωτίζοντας τα βαθύτερα ψυχολογικά κίνητρα της συμπεριφοράς των ηρώων της, τα καθιστά κατά κάποιο τρόπο συμπαθή κι αξιολύπητα στην προσπάθεια τους να ισορροπήσουν μεταξύ της λογικής και των παράλογων καταστάσεων στις οποίες οι βρέθηκαν μπλεγμένοι, καταστάσεις που ο αναγνώστης κάποιες από αυτές τις αντιλαμβάνεται και ως κωμικοτραγικές. Οι ένοχοι που εμπλέκονται άμεσα ή κι έμμεσα με τη δολοφονία και εξαφάνιση του πτώματος γίνονται έρμαια των παθών τους και στην προσπάθεια τους να σωθούν, βρίσκουν δικαιολογίες αληθινές ή ψεύτικες, κατανοούν τη συμπεριφορά των «συνενόχων» τους, συγχωρούν,  προσφέρουν αγάπη, αρκεί να επέλθει η ψυχική γαλήνη τους που τόσο πολύ την έχουν ανάγκη για να συνεχιστεί η  ζωή.
Η συγγραφέας διαθέτει δυνατή φαντασία αφού πρόσωπα και γεγονότα δένονται μεταξύ τους σε ένα κουβάρι το οποίο ξετυλίγεται λίγο λίγο καθώς οι ήρωες του μυθιστορήματος συνομιλούν μεταξύ τους ανά δύο ή μονολογούν και αποκαλύπτουν μέρος της αλήθειας, που αυτή είναι η δική τους οπτική πάνω στη συμπεριφορά των ιδίων και των άλλων προσώπων με τα οποία συνδέονται: Ποικίλα πρόσωπα, μέλη της οικογένειας Σπύρου Αναγνωστοπούλου και το σόι τους, Σερβοσβόσνιοι πρόσφυγες που μετά τον πόλεμο στην πατρίδα τους στη δεκαετία του 1990 βρέθηκαν να κατοικούν στην πόλη Χορμπ δίπλα στη Λουκέρνη της Ελβετίας, μια νεαρή Ελβετίδα σε αναπηρικό καροτσάκι και η Κρητικιά μάνα του Μάνου που αναζητά τα ίχνη του εξαφανισθέντος παιδιού της. Και το κυριότερο η συγγραφέας ξέρει να ξετυλίγει  το νήμα της αφήγησης της και να μη χάνεται καθώς παραθέτει διαλόγους και μονολόγους τόσων προσώπων και συγχρόνως περιγράφει τοπία στη χειμωνιάτικη Ελβετία ή στο ηλιόλουστο Αιγαίο ή σχολιάζει συμπεριφορές και γεγονότα.

Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή όπως περίπου τα παρουσιάζει η συγγραφέας: Η 18χρονη Άρτεμη Αναγνωστοπούλου με ένα μωρό στην αγκαλιά –καρπός του έρωτα της με τον Μάνο- εγκαταλείπει την οικογένεια της στην Αθήνα και βρίσκεται στη μακρινή Ελβετία θέλοντας να ξεκόψει κάθε δεσμό με την οικογένεια της που τόσο την έχει πληγώσει. Πώς θα επιβιώσει η Άρτεμη εκεί μόνη της με ένα μωρό στην αγκαλιά; Γιατί η οικογένεια της την έχει πληγώσει τόσο; Κι ενώ η ζωή δίνει τις δικές της λύσεις που σχετίζονται με τη βοήθεια που της προσφέρουν κάποιοι Σερβοσβόνιοι πρόσφυγες, ένα γυναικείο πτώμα στη λίμνη της Ζυρίχης –που αποδεικνύεται ότι ανήκει στη μητέρα της Λήδα που αυτοκτόνησε – αναγκάζει την Άρτεμη να επιστρέψει στην Ελλάδα. Κι από δω και πέρα αρχίζουν οι αποκαλύψεις των γεγονότων που συνέβησαν με τον ερχομό του Μάνου στο σπίτι στην Κηφισιά. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι ο Μάνος συγχρόνως με τη δική τους σχέση, είχε συνάψει και  ερωτική σχέση με τη μάνα της Λήδα, ότι ο πατέρας μόλις το ανακάλυψε έγινε εξω φρενών και έφυγε για ένα διάστημα στην Αμερική αφήνοντας τα δυο μικρότερα παιδιά στην επιμέλεια της γιαγιάς τους, ότι ο Μάνος μετά από 8 μήνες εξαφανίζεται, ότι η μητέρα του Μάνου καταφθάνει από την Κρήτη αναζητώντας τα ίχνη του εξαφανισθέντος γιού της, ότι η Αστυνομία πάει στο σπίτι της Κηφισιάς και ερευνά την υπόθεση του εξαφανισθέντος Μάνου χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα; Ποιος ο ρόλος της υπηρέτριας Δήμητρας που μεγάλωσε μέσα στην οικογένεια υπηρετώντας τη από μικρό παιδί μαζί με τους γονείς της; Ποιος ο ρόλος της θείας Κατερίνας αδελφής της Λήδας; Και τι αντίκτυπο έχουν όλα αυτά στα δυο μικρότερα παιδιά του Σπύρου και της Λήδας; Γιατί η Λήδα αυτοκτόνησε; Ποιος είναι ο ρόλος του Σερβοσβόνιου σεναριογράφου που γνώρισε η Άρτεμη στην Ελβετία; Κι ενώ  τα συμβάντα που αποκαλύπτονται κάθε φορά, αφήνουν άφωνο  τον αναγνώστη, ο εξαφανισθείς Μάνος παραμένει εξαφανισθείς  για όλους. Κάποιο πρόσωπο όμως, αυτό που διέπραξε τη δολοφονία του, γνωρίζει ότι ο Μάνος είναι νεκρός, κάποιοι είδαν το πτώμα του και φρόντισαν να εξαφανιστεί, κάποιοι άκουσαν για τη δολοφονία και τελικά πείστηκαν ότι δεν έγινε, κάποιοι δεν θέλουν να πιστεύσουν ότι ο Μάνος είναι νεκρός. Κι έτσι ο εξαφανισθείς Μάνος παραμένει εξαφανισθείς για την Αστυνομία και το έγκλημα τίθεται στο Αρχείο, όπως και τόσα άλλα.
Κάθε έγκλημα όμως ζητά τη τιμωρία των ενόχων και την κάθαρση για να ηρεμήσουν οι ψυχές των νεκρών αλλά και των ζωντανών. Αρκεί η τιμωρία-αυτοκτονία της Λήδας; Πώς θα απαλλαγούν από τις τύψεις συνείδησης οι ένοχοι; Και τι φταίνε οι αθώοι της οικογένειας που πληρώνουν για τις αμαρτίες των άλλων; Αρκούν τα ελαφρυντικά και οι δικαιολογίες που βρίσκουν ο καθένας για τον εαυτό του και τους «συνενόχους» του; Μόνο η αληθινή μετάνοια, η συγχώρεση, η επαναφορά της ηθικής τάξης, η πίστη σε αξίες μπορεί να απαλύνει τις τύψεις όσων εμπλέκονται σε εγκλήματα που διεπράχθησαν είτε αυτά παραμένουν στο Αρχείο είτε όχι. Και δυστυχώς είναι τόσα πολλά!
Μήπως και τα εγκλήματα πολέμου, όπως αυτό που διεπράχθη στο όνομα της εθνοκάθαρσης στη Βοσνία το 1992, δεν είναι εγκλήματα που μπαίνουν στο Αρχείο αφού ποτέ δεν διελευκαίνονται πλήρως και οι ηττημένοι μόνο πληρώνουν επίσημα στη Δικαιοσύνη συνήθως γι αυτά; Ποιο λόγο είχε η συγγραφέας να συμπεριλάβει μεταξύ των ηρώων της  Σερβοσβόνιους πρόσφυγες και να αναφερθεί στη δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας στο Σεράγεβο της Βοσνίας το καλοκαίρι του 1914 που στάθηκε η αφορμή για την έναρξη του Β! Παγκοσμίου Πολέμου;   Αν και η συγγραφέας δεν θέτει τέτοιο θέμα ξεκάθαρα μέσα στο έργο της, σε έναν προσεκτικό αναγνώστη δημιουργούνται συνειρμοί, όταν αναφέρεται σε πολιτικά εγκλήματα και εγκλήματα πολέμου.

Η συγγραφέας ενός μυθιστορήματος «ψυχολογικού θρίλερ» πρέπει να μπορεί να προβαίνει σε λεπτές ψυχολογικές αναλύσεις των χαρακτήρων του, και η Ελένη Μπεντίλλα φαίνεται τα καταφέρνει πολύ καλά. Γίνεται πειστική όταν ψυχογραφεί τα πρόσωπα της διότι αιτιολογεί τις συνθήκες που διαμορφώνουν την ψυχολογία τους, όπως την επίδραση του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος τους, της οικονομικής κατάστασης τους, της ηλικίας τους,  των βιωμάτων τους, εν γένει της προσωπικότητας τους. Οι ήρωες της ενεργούν σύμφωνα με τη λογική τους αλλά και με τα απωθημένα τους που κρύβουν βαθιά μέσα τους, τα οποία αποκαλύπτονται στις στιγμές αυτοκριτικής τους ή συμπεραίνονται από τους άλλους που έζησαν κοντά τους και τους γνωρίζουν καλά. Προσπαθώντας να εξιχνιάσουν το έγκλημα και τα κίνητρα του δολοφόνου και των συνενόχων στην εξαφάνιση του πτώματος του Μάνου, ο νους μπερδεύεται, η λογική αγγίζει την παράνοια, η αλήθεια συσκοτίζεται, ώστε κάποιοι να αναρωτιούνται αν τελικά έγινε έγκλημα!

Ένα «Έγκλημα στο Αρχείο» λοιπόν, που κρατά τον αναγνώστη σε ένταση ως το τέλος του μυθιστορήματος. Ένα μυθιστόρημα ψυχολογικού θρίλλερ που παίζει με τους φόβους μας, τα νεύρα και το μυαλό μας.
                                                                                                                   Σούλη Αγγελική, φιλόλογος
                                                                                                                  Αθήνα, 25 Οκτωβρίου 2018



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου