"Στο Ιόνιο Λιμπερτά: Οι Τζακομπίνοι (Ιακωβίνοι)" Ν. Λούντζη, εκδ. Περίπλους 1990

Εισαγωγή:
Θέμα σχετικό με την προηγούμενη ανάρτηση μου για τη Γαλλική επανάσταση είναι το πως σχετίζεται αυτή με τα Ιόνια νησιά στην Ελλάδα. Μια άγνωστη σελίδα από την ελληνική ιστορία για το ευρύ κοινό, που νομίζω, αξίζει να ακουστεί !
Δυο  χρόνια πριν λήξει η Γαλλική Επανάσταση, οι  Γάλλοι επαναστάτες, οι επονομαζόμενοι Δημοκρατικοί  φθάνουν  στα  Ιόνια νησιά  το 1797 και μεταδίδουν το επαναστατικό κλίμα εκεί!  Ο Ναπολέων, ως στρατηγός της  επανάστασης   έχει καταλύσει τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας  που την παραχωρεί στην Αυστρία, ενώ ο ίδιος κρατά το σημαντικότερο τμήμα της, τα νησιά του  Ιονίου που  χρησίμευαν ως ναυτικές βάσεις στη Μεσόγειο.  Στο μέγα αυτό γεγονός  του τέλους της επί 300 σχεδόν χρόνια Βενετοκρατίας στα Επτάνησα και του ερχομού της Γαλλοκρατίας, πώς  υποδέχεται ο κόσμος τους Γάλλους που ειναι φορείς νέων επαναστατικών ιδεών;  Πώς συμπεριφέρονται  οι τάξεις  των ευγενών και των  αστών;

 Η επίσημη ιστορία έχει ήδη καταγράψει τα γεγονότα. Εγώ όμως προτιμώ να σας παρουσιάσω τη δική μου ανάγνωση πάνω στο ιστορικό μυθιστόρημα «Τζακομπίνοι», που αποτελεί τον πρώτο τόμο του 6τομου  έργου  «Στο Ιόνιο Λιμπερτά» του Νίκια Λούντζη,   Ζακυνθινού ευπατρίδη,  σύγχρονου μελετητή του Επτανησιακού πολιτισμού και συγγραφέα πολλών βιβλίων γύρω από αυτόν. Κι αυτό, διότι όπως  εύστοχα έχει διατυπωθεί «Τα ιστορικά γεγονότα εισέρχονται στο χώρο της μνήμης μόνο όταν έχουν μετασχηματιστεί σε αφηγηματικά γεγονότα» και το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα αφηγηματικό γεγονός! Παρακολουθείστε το λοιπόν:

  

       «ΟΙ ΤΖΑΚΟΜΠΙΝΟΙ» (Ιακωβίνοι)

          Το τέλος της Βενετοκρατίας στα νησιά του Ιονίου συμπίπτει με την αρχή της Γαλλοκρατίας εκεί. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης ως διοικητής του  γαλλικού  στρατού για να αντιμετωπίσει την Αυστρία και τις ιταλικές πόλεις που εχθρεύονταν τη Γαλλική Επανάσταση,  από το Μάρτιο του 1796 προελαύνει στην Ιταλία και καταλαμβάνει τις ιταλικές πόλεις και μαζί  την πάλαι ποτέ θαλασσοκράτειρα Βενετία!  Με τη Συνθήκη του Καμποφόρμιο (Ιούνιος 1797) ο Ναπολέων παραχωρεί τη Βενετία  στην Αυστρία και ο ίδιος προτιμά να κρατήσει  τα νησιά του Ιονίου, το πολυτιμότερο τμήμα της Βενετίας για τη γεωστρατηγική θέση τους στη Μεσόγειο, όπως χαρακτηριστικά είπε.

             Οι Επτανησιώτες όλο αυτό το διάστημα ζουν μέσα σ’ ένα κλίμα αβεβαιότητας, φόβου, αλλά και  άκρατου ενθουσιασμού και γενικότερων προβληματισμών, που συνυφαίνονται με την καθημερινή  ζωή τους. Αυτή ακριβώς την ιστορία φιλοδοξεί να μας αφηγηθεί ο Ν. Λούντζης, τη ζωντανή, την παραμυθένια, για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του ίδιου του συγγραφέα. Η επερχόμενη καθεστωτική αλλαγή ανησυχεί τους πάντες στα νησιά του Ιονίου, ιδιαίτερα τους ευγενείς και τους αστούς.  "Τι θα γίνει τώρα που φεύγουν οι Βενετοί;" αγωνιούν οι ευγενείς που είχαν δέσει τη μοίρα τους μαζί τους για περίπου 300 χρόνια! "Επιτέλους οι Γάλλοι επαναστάτες καταφθάνουν στα νησιά μας και μαζί τους η Δημοκρατία που θα βελτιώσει τη ζωή μας" ελπίζουν και ενθουσιάζονται οι ποπολάροι και ιδιαίτερα αυτοί που είχαν μυηθεί στον ιακωβινισμό, την επαναστατική ιδεολογία που επεδίωκε να καταργήσει τα προνόμια των ευγενών για να αναλάβουν αυτοί την πολιτική εξουσία. Το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο. Ποια από τις δυο τάξεις θα νικήσει; πως σκέπτεται κάθε τάξη να κινηθεί;

         Και οι δυο τάξεις προσπαθούν να οργανωθούν για να προλάβουν τις εξελίξεις. Οι ευγενείς έχουν μαζί τους την πλειονότητα των χωρικών, διότι οι τελευταίοι αισθάνονται βαθιά εξαρτημένοι από τη γη και συνεπώς από τους ιδιοκτήτες της. Η κάθε τάξη ιδεολογικά δεν είναι συμπαγής αλλά παρατηρούνται διάφορες τάσεις στο εσωτερικό της καθεμιάς. Συγκεκριμένα ο συγγραφέας αναφέρει πολλά από τα ονόματα των Ζακυνθίων ευγενών και την τάση στην οποία ο καθένας ανήκε. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στους σκληρούς, στους ασυμβίβαστους ανήκαν οι αδελφοί Γκρατενίγκο και  Βασίλειος Μακρής που όριζαν την περιοχή του Μουζακίου, ο Νικόλαος Σολωμός πατέρας του εθνικού ποιητή μας, ο Σιγούρος-Δεσύλλας, ο Λογοθέτης-Γούλιαρης και άλλοι. Στους μετριοπαθείς ο Δημήτριος Κουμούτος, ο Αναστάσιος Λούντζης προ-προ-πάππος του συγγραφέα Νικία, στους δημοκρατικούς οι αδελφοί Φλεμοτόμος και οι αδελφοί Τάσης και Μάρκος Φλαμπουριάρης, Μίμης Μερκάτης…, στους σχετικά αδιάφορους που συνήθως είναι οι εκλεκτικοί του αισθητισμού, ο Ναδάλες ντα Κανάλ. Τέλος στους καιροσκόπους ευγενείς αυτοί που ήλπιζαν  ότι στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται πάλι αυτοί θα είναι στην εξουσία λέγοντας «είμαστε οι λετεράτοι (οι γραμματιζούμενοι), οι μανουβράντηδες  τους ποπολάρους θα τους κολακέψουμε με την πολιτική, με την κομπορρημοσύνη, με τη ρουφιανιά, με τη διαίρεση, ακόμα και με τα μάτια μιας αρχοντοπούλας…». Η νέα γενιά, τα αρχοντόπουλα, που συγχρωτίζονται καθημερινά με παιδιά των αστών, είναι σχετικά διαλλακτικοί κι αρκετοί από αυτούς διαφοροποιούνται από τις ιδέες των πατεράδων τους.
 Απ’ την άλλη  οι Τζακομπίνοι ή Ιακωβίνοι, οι αστοί που έχουν οργανωθεί σε Λέσχη κατά τα πρότυπα της Γαλλικής Επανάστασης, είναι οι ένθερμοι υποστηρικτές των ιδανικών του Διαφωτισμού. «Καρμανιόλες» τους αποκαλούν οι εχθροί τους, ενώ συναμεταξύ τους αποκαλούνται «πατριώτες» και «πολίτες», προσδιορισμούς που προτάσσουν του ονόματός τους σε ένδειξη των επαναστατικών φρονημάτων τους. Οι Επτανήσιοι αστοί ασχολούνται με το εμπόριο, τη ναυτιλία και πολλοί έχουν σπουδάσει στα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Προέρχονται από τους ντόπιους ελεύθερους κατοίκους της πόλης τους ποπολάρους ή από πρόσφυγες απ’ την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, που είχαν εγκατασταθεί στο νησί. Η πολιτική τους λέσχη, το Ιακωβινείο, πιθανόν  βρισκόταν λίγο έξω από την πόλη, στους Κήπους. Εκεί συναντιούνται και συνεδριάζουν με επικεφαλής το Γάλλο πρόξενο στο νησί, τον Αύγουστο-Υάκινθο Γκύς,  τον οποίον ο λαός αποκαλεί με το παρατσούκλι «Μουσουγή», εξαιτίας της ανηθικότητας και του τυχοδιωκτισμού του. Οι Τζακομπίνοι έχουν τη δική τους ηγεσία, η οποία αποτελείται από το γιατρό Μαρίνο Δικόπουλο, το γιατρό Ρώτα, το συμβολαιογράφο Ρενώ, το Σωμερίτη, το νομομαθή Παύλο Κλάδη, τον Παλέρμο, τον Ταγιαπιέρα, φίλο του Καποδίστρια και του Κοραή, και το Σπύρο Ψημάρη.

         
      Η σύγκρουση των ευγενών και αστών είναι αναμενόμενη, διότι τα προνόμια που κατέχουν οι ευγενείς εμποδίζουν την κοινωνική πρόοδο των αστών. Πολλές σκέψεις και προτάσεις έγιναν κι από τις δυο πλευρές με στόχο την κατάληψη της εξουσίας. Πολιτικές δολοφονίες σκέπτονται οι ευγενείς για να εξολοθρευτεί η ηγεσία της αντίπαλης τάξης, οι αστοί σκέπτονται τη λύση του δικτάτορα που θα προστάτευε τα συμφέροντα της τάξης τους. Μάλιστα, ο Αντώνης Μαρτινέγκος με τα λαοπλάνα του λόγια καλλιεργούσε την ιδέα αυτή στηριζόμενος στην αρχή στους Γάλλους αλλά μετά προσέφυγε στους Άγγλους. Οι ευγενείς σκέπτονται να ζητήσουν την προστασία της Ρωσίας ή και της Αγγλίας, όπως κι έγινε λίγο αργότερα με τον ερχομό των Ρωσότουρκων και αργότερα με τον ερχομό των Άγγλων στα νησιά του Ιονίου! Η σύγκρουση ευγενών-αστών στα Επτάνησα είχε πολλά επεισόδια και στο μυθιστόρημα αυτό περιγράφεται μόνο η αρχή της. Ο συγγραφέας Ν. Λούντζης φροντίζει όμως να μας διηγηθεί τη συνέχεια στο υπόλοιπο έργο του.
Το καλοκαίρι λοιπόν του 1796 οργανώνεται συνωμοσία κατά των Τζακομπίνων. Με πρωτοβουλία του Γκραντενίγκο Μακρή, του άρχοντα της Μπρούμας Μουζακίου, συγκαλούνται οι ομοϊδεάτες του ευγενείς στο αρχοντικό του Κομούτου για να αποφασίσουν για το φονικό. Ο Γκραντενίγκο υποστηρίζει ότι έτσι «…θα φινίρουμε μια για πάντα με το κακό…» και προσκαλεί το μισθοφόρο Άγγελο Μπαρότσι για να βοηθήσει στην εκτέλεση των σχεδίων του. Σημειωτέον ότι το πρόσωπο του Μπαρότσι είναι φανταστικό που εξυπηρετεί την πλοκή του μύθου του έργου. Γράφει ο συγγραφέας «πλέκω αλήθειες με ψευτιές, όπως λέει ο Καζαντζάκης, δίχως όμως ποτέ οι ψευτιές ν΄αναιρέσουνε ή να αποσκεπάσουνε τις αλήθειες» (1^ος τόμος, σ. 15). Ευτυχώς επικράτησαν οι απόψεις των μετριοπαθών αρχόντων και το φονικό απετράπη. Ο Κομούτος επιχειρηματολογεί λέγοντας: «Μαχόμαστε ιδέες και οι ιδέες δεν κρεπάρουνε με σπαθίες…που σαν τη Λερναία Ύδρα θα φουντώνουν. Οι εχθροί δεν είναι οι Τζακομπίνοι αλλά οι ιδέες…». Η αποκάλυψη επίσης των σχεδίων της συνωμοσίας στους Τζακομπίνους  απέτρεψε τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου που σχεδιαζόταν για τις 13 Αυγούστου 1796 στo μικρό Τζάντε.

          Οι μήνες περνούν μέσα σε μεγάλη αναμονή, μέχρι που ο Κορσικανός στρατηγός Άνσελμο Ζεντιλί κατ’ εντολή του Ναπολέοντα “κάνει γαλλικό” το Ιόνιο. Τα νησιά του Ιονίου τώρα ανήκουν στο Γαλλικό κράτος (!) στο οποίο η Επανάσταση δεν έχει τελειώσει ακόμα και το οποίο έχει ανακηρύξει για πολίτευμα του τη  Δημοκρατία! Ο ίδιος ο Ναπολέοντας αναφωνεί «αποκτήσαμε για μας το πιο πολύτιμο τμήμα της Βενετίας». Ο Ζεντιλί, λοιπόν, επικεφαλής της Βενετοφραντσέζικης αρμάδας «Η Μεραρχία του Λεβάντε» καταφθάνει πρώτα στην Κέρκυρα, όπου δεν συναντά αντίσταση, και οργανώνει τη πολιτική διοίκηση του νησιού σύμφωνα με τα επαναστατικά πρότυπα της Α! Γαλλικής Δημοκρατίας! Διορίζει το Προσωρινό Δημαρχείο (Μουνιτσιπαλιτά) με 31 μέλη που προέρχονταν από όλες τις τάξεις (δύο δεσποτάδες (καθολικός και ορθόδοξος), δύο κληρικοί, έξι ευγενείς, έξι χωριάτες, έντεκα αστοί, δύο βιοτέχνες, δύο Οβραίοι) με πρόεδρο τον κόντε Σπύρο-Γεώργιο Θεοτόκη. Το πόπολο υποδέχεται το Ζεντιλί ως ελευθερωτή!

       Τα Επτάνησα ήταν η μόνη περιοχή στην Ελλάδα που "συμμετείχε", με το δικό της βέβαια τρόπο, στο κοσμοϊστορικό γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης. Δυο χρόνια πριν λήξει η Γαλλική Επανάσταση (1789-1799), οι Επαναστάτες Γάλλοι  Δημοκρατικοί έρχονται στα Επτάνησα και μεταφέρουν εκεί το επαναστατικό κλίμα της Γαλλίας. «Όσο κι αν ήλθαν μασκαρεμένοι, αφού επρόκειτο για κατακτητές, δεν έπαυαν να είναι συγχρόνως κι αγγελιαφόροι νέων ιδεών, που πυρπολούσαν τις ψυχές των ανθρώπων με ελπίδες κι οράματα για μια καλύτερη ζωή», αναφέρει ο συγγραφέας. Φυσικό ήταν λοιπόν ο λαός να τους δει ως ελευθερωτές από τα δεινά της φεουδαρχίας!