ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΣΚΟΤΟΥΣ, του Άμος Οζ, εκδόσεις Καστανιώτη 1η έκδοση, Αθήνα 2004

Με την ευκαιρία του θανάτου του ‘Αμος  ΄Όζ  χθές  στις 28 Δεκέμβρη 2018, αναρτάται σήμερα η ανάγνωση μου αυτή, που έχει γραφτεί μετά την πρώτη κυκλοφορία του μυθιστορήματος αυτού στην Ελλάδα.

 Ο  ΄Αμος  Οζ, σύγχρονος  ισραηλινός  συγγραφέας (1939-2018), διανοούμενος και φιλειρηνιστής  στο μυθιστόρημα αυτό αφηγείται, αφενός πώς  βίωσαν οι Εβραίοι –και συγκεκριμένα  η γενιά της αναγέννησης και η γενιά του κράτους - όπως αποκαλούνται –τη δημιουργία του εθνικού τους κράτους του Ισραήλ στη Παλαιστίνη το 1947 και αφετέρου πώς το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον τον επηρέασαν, ώστε να γίνει συγγραφέας. Πολιτικοί αγώνες, ανθρώπινα δράματα, εξάρσεις και απογοητεύσεις για τις γενιές αυτές που τους έλαχε η μοίρα να δουν να γεννιέται το κράτος του Ισραήλ. Σκηνικό του έργου η Ιερουσαλήμ επί Αγγλικής Εντολής, που μέσα από τα μάτια του μικρού Άμος, παιδί Εβραίων μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη, αφηγείται τα παιδικά του χρόνια εκεί. Ένα μυθιστόρημα με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, τα οποία συγχρόνως απηχούν τον τρόπο ζωής, τις αντιλήψεις, συνήθειες και δυσκολίες των Εβραίων της διασποράς που επαναπατρίσθησαν στη γη των προγόνων αλλά και των ονείρων τους μέχρι να δημιουργήσουν εκεί το κράτος του Ισραήλ!

«ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ» Ελένη Μπεντίλλα, Εκδόσεις Ωκεανίδα, 2017

Με αφορμή μια συζήτηση που είχα με την αναγνώστρια μου και συγγραφέα Ελένη Μπεντίλλα διάβασα ένα από τα βιβλία της, το «Έγκλημα στο Αρχείο» και προβληματίστηκα για το είδος του μυθιστορήματος που ονομάζεται «ψυχολογικό θρίλερ». Ένα λογοτεχνικό είδος που χαρακτηρίζεται από μυστήριο, που  προκαλεί φόβο και κρατά σε ένταση και αγωνία τον αναγνώστη. Τα θρίλερ και οι ιστορίες τρόμου - όπως έχουν εξελιχθεί σήμερα - αν και έχουν κοινά σημεία (το μυστήριο, την αγωνία, το φόβο), συχνά τα όρια τους είναι δυσδιάκριτα. Διαφέρουν όμως μεταξύ τους, διότι στα πραγματικά θρίλερ ο φόβος δεν μετατρέπεται σε τρόμο και φρίκη με μανιακούς δολοφόνους που σκοτώνουν, αίματα και κομματιασμένα μέλη που προκαλούν αποτροπιασμό. Το βασικό γνώρισμα των θρίλερ, όπως τουλάχιστον το  συνέλαβαν οι Αγγλοσάξονες και το οποίο προσδίδει μια ποιότητα σε αυτό το είδος είναι ότι η πλοκή και οι ήρωες των θρίλερ κινούνται ανάμεσα στη λογική και στην παράνοια, προκαλούν το νου μας και μας θυμίζουν πως ακόμα και η λογική μπορεί να μας εξαπατά ή μήπως όχι; Τα θρίλερ παίζουν με το μυαλό μας, αναζητούν κάτι βαθύτερο στο υποσυνείδητο μας που χαλά τη λογική ισορροπία κι αυτό είναι που μας φοβίζει κατά βάθος.

         Το μυθιστόρημα λοιπόν «Έγκλημα στο Αρχείο» της Ελένης Μπεντίλλα έχει τα γνωρίσματα ενός τέτοιου θρίλλερ. Έχει μυστήριο, αγωνία και καθηλώνει τον αναγνώστη με την ανεπάντεχη πλοκή του μύθου του ή καλύτερα με τις αποκαλύψεις και λογικές ερμηνείες που ανατρέπονται κάθε τόσο σχετικά με την εξαφάνιση -που καταλήγει τελικά στη δολοφονία- του νεαρού Μάνου από την Κρήτη που υπήρξε φιλοξενούμενος για λίγο στο σπίτι του μεγαλοαστού Σπύρου Αναγνωστόπουλου κάπου στην Κηφισιά. Δεν αποπνέει όμως τρόμο, διότι φωτίζοντας τα βαθύτερα ψυχολογικά κίνητρα της συμπεριφοράς των ηρώων της, τα καθιστά κατά κάποιο τρόπο συμπαθή κι αξιολύπητα στην προσπάθεια τους να ισορροπήσουν μεταξύ της λογικής και των παράλογων καταστάσεων στις οποίες οι βρέθηκαν μπλεγμένοι, καταστάσεις που ο αναγνώστης κάποιες από αυτές τις αντιλαμβάνεται και ως κωμικοτραγικές. Οι ένοχοι που εμπλέκονται άμεσα ή κι έμμεσα με τη δολοφονία και εξαφάνιση του πτώματος γίνονται έρμαια των παθών τους και στην προσπάθεια τους να σωθούν, βρίσκουν δικαιολογίες αληθινές ή ψεύτικες, κατανοούν τη συμπεριφορά των «συνενόχων» τους, συγχωρούν,  προσφέρουν αγάπη, αρκεί να επέλθει η ψυχική γαλήνη τους που τόσο πολύ την έχουν ανάγκη για να συνεχιστεί η  ζωή.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΤΙΓΜΑ,Φίλιπ Ροθ, Εκδόσεις Πόλις, 2003

  Η ανάγνωση αυτή αναρτάται στη μνήμη του Φίλιπ Ροθ που απεβίωσε φέτος, άνοιξη του 2018.

Ο Philip Roth (1933-2018) αμερικανός συγγραφέας, με εβραϊκή καταγωγή, ανδρώνεται στη δεκαετία του 1950 στη μεταπολεμική Αμερική, τη νικήτρια του Β! Παγκοσμίου Πολέμου και παγκόσμια υπερδύναμη του 20ου αιώνα και στο έργο του παρουσιάζει τη σύγχρονη Αμερική. Στην άτυπη τριλογία του «Αμερικάνικο ειδύλλιο», «Παντρεύτηκα ένα κομμουνιστή» και «Ανθρώπινο Στίγμα» ο Roth αποδεικνύεται ένας βαθύς πολιτικός συγγραφέας, διότι θέτει θέματα ταυτότητας  των αμερικανών πολιτών, μιλά για την περίοδο του μακαρθισμού,  και κηλιδώνει το αμερικάνικο όνειρο που έθρεψε γενιές Αμερικανών  μεταναστών.
Στο μυθιστόρημα "Ανθρώπινο Στίγμα" ο πρωταγωνιστής ένας νεαρός μαύρος με όχι πολύ σκουρόχρωμη επιδερμίδα, ονόματι Κόλμαν, αρνείται όλη την προηγούμενη ζωή του (την πατρική του οικογένεια και τη φυλή του, τις παραδόσεις και τους συναισθηματικούς δεσμούς μαζί τους), προκειμένου να ενταχθεί στο αμερικάνικο πανεπιστημιακό σύστημα και να διακριθεί σε αυτό , όπως και έγινε. Προσποιείται λοιπόν τον Εβραίο, παντρεύεται Εβραία, αποκτούν παιδιά αλλά το μυστικό του αυτό δεν τους το αποκαλύπτει. Ο συγγραφέας μέσα από το μύθο αυτό προσπαθεί να εξιχνιάσει έναν από τους ιδρυτικούς μύθους της σύγχρονης Αμερικής. τη διαδρομή μιας μερίδας Αμερικανών πολιτών που αναγκάστηκε να απαρνηθεί τις ρίζες της προκειμένου να ενταχθούν στην αμερικάνικη κοινωνία, να σταδιοδρομίσουν επαγγελματικά και να αποκτήσουν υψηλές κοινωνικές θέσεις. Μη ξεχνάμε τους αγώνες των νέγρων κατά τη δεκαετία του 1960 κατά του ρατσισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού τους από το αμερικάνικο σύστημα. Έτσι ο συγγραφέας θίγει θέματα της αμερικάνικης κουλτούρας, όπως το τίμημα που πληρώνουν τα άτομα στις ΗΠΑ και ειδικότερα οι μειονότητες  ( κυρίως οι νέγροι κι οι  Εβραίοι) για να αποκτήσουν την προσωπική τους ελευθερία και συνάμα να βρουν την ταυτότητα τους. Επίσης θίγει τις αντιλήψεις του αμερικάνικου φεμινιστικού κινήματος γύρω από τις  σχέσεις των δυο φύλων και τον έρωτα ως σεξουαλική ελευθεριότητα ενώ συγχρόνως επικρατεί η πουριτανική υποκρισία, όπως απεδείχθη στην περίπτωση της ερωτικής σχέσης του Προέδρου Κλίντον με την Μόνικα Λουίνσκι. Τέλος ο πόλεμος του Βιετνάμ   και οι συνέπειες του στον ψυχισμό των Αμερικανών στρατιωτών είναι ένα θέμα που στιγμάτισε πολύ την αμερικάνικη κοινωνία στη δεκαετία του 1970.