Μεγάλη επικαιρότητα απέκτησε ξαφνικά «Η Πανούκλα» του Αλμπέρτ Καμύ,
λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα–δοκίμιο, αφού η πλοκή του
μύθου είναι ελάχιστη, οι ήρωες του λίγοι και ο στοχασμός πολύς. Ο αφηγητής του
μυθιστορήματος το χαρακτηρίζει Χρονικό για την επιδημία της πανούκλας που ξέσπασε
στην πόλη Οράν στο Αλγέρι στη δεκαετία του 1940 και διήρκεσε 10 μήνες. Η
αλήθεια είναι ότι αυτός είναι ο μύθος του έργου, αλλά μια πραγματική επιδημία
μπορεί να ξεσπάσει οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Ο Καμύ εκδίδει το έργο το 1947,
δυο χρόνια μετά το τέλος του Β! Παγκοσμίου Πολέμου που ανέτρεψε τις ζωές τόσων
εκατομμυρίων ανθρώπων σκορπίζοντας τον τρόμο και τη φρίκη παντού. Ο Γάλλος Καμύ
επιλέγει την πόλη Οράν στην «αλτζερίνικη ακτή» του αποικιοκρατούμενου Αλγέρι, διότι έτυχε να γεννηθεί και να μεγαλώσει εκεί. Έτσι είχε συνασθηματικούς δεσμούς
με τη χώρα, προτού ακόμα αυτή ξεσηκωθεί κατά της Γαλλικής
αποικιοκρατίας. Πώς λοιπόν ο συγγραφέας Καμύ να μην εμπνευστεί το αλληγορικό
έργο του «Η Πανούκλα» ζώντας από κοντά
τον πόλεμο και την αποικιοκρατία που ανέτρεψαν την καθημερινότητα εκατομμυρίων
ανθρώπων και τους φυλάκισαν σε τείχη που έκτισαν οι ισχυροί της γης;
Ο Αλμπέρτ Καμύ
αναγάγει την Πανούκλα σε σύμβολο κάθε Κακού που χτυπά μαζικά μια κοινότητα,
ανατρέπει την τακτοποιημένη κι ευτυχισμένη
μέχρι τότε ζωή της, σκορπά τη δυστυχία και το θάνατο και φυλακίζει τους ανθρώπους της μέσα σε τείχη πραγματικά αλλά και νοητά. Η
Πανούκλα είναι μια θεομηνία, είναι η απειλή κι ο φόβος που κρέμεται πάνω
σε ολόκληρους πληθυσμούς μήπως βρεθούν εγκλωβισμένοι
σε επιδημίες αρρώστιας, πείνας, πολέμων, ακραίων καιρικών ή φυσικών φαινομένων
κι ακόμα θα συμπλήρωνα προσφυγιάς. Η Πανούκλα είναι ο περιορισμός που
επιβάλλεται σε κοινωνίες ολόκληρες ή λαούς
που στερούνται την ελευθερία και τη δημοκρατία είτε από κατακτητές είτε
από ολοκληρωτικά καθεστώτα. Και τελικά Πανούκλα είναι το παράλογο να
φυλακίζεται η ίδια η ζωή σε καραντίνα! Μα πώς είναι δυνατόν ο χώρος και ο
χρόνος να παγώνουν και να αναστέλλεται η
ζωή; Ζωή που δεν τη ζεις πάραυτα ακυρώνεται! Μια τελευταία ερμηνεία που της
δίνει ο ήρωας Ταρρού πανούκλα είναι ο εγκλωβισμός του ανθρώπου σε μια τάξη
πραγμάτων στον Κόσμο που υπάρχουν θεομηνίες και θύματα. Και μια πολύ ακραία ερμηνεία που δίνει ο γερο παράξενος και μισάνθρωπος κάτοικος του Οράν στο τέλος του μυθιστορήματος ότι πανούκλα είναι η ζωή, εκφράζοντας ίσως κάποιους αποκλεισμένους από τη ζωή σαν κι αυτόν που δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να τη ζήσουν. Είρων και καυστικός ο γερο παράξενος συνεχίζει λέγοντας ότι η πολιτεία θα τιμήσει τους πανουκλιασμένους με λόγους και μνημεία για το δικό της συμφέρον βέβαια και σε αυτό έχει δίκιο.
Το έργο:
Ακολουθώντας τη
χρονολογική σειρά των γεγονότων, όπως απαιτεί το Χρονικό, ο συγγραφέας αρχίζει από την εμφάνιση της πανούκλας στην πόλη Οράν, προχωρά στην εξάπλωση,
κορύφωση, ύφεση μέχρι το τέλος της και
την επιστροφή των κατοίκων, ας πούμε, στους ρυθμούς της πρότερης
ζωή τους. Μπορεί όμως, όταν ένας τυφώνας περνά από τη ζωή μιας κοινότητας, να ξαναγυρίσουν τα πράγματα στους ίδιους ρυθμούς;
Μια
μέρα λοιπόν στη ξένοιαστη πόλη του Οράν κοντά στη βορειοδυτική ακτή του Αλγέρι, κάποιοι
κάτοικοι ξύπνησαν κι αντίκρυσαν ψόφιους ποντικούς μπροστά στα σπίτια τους. Το σιχαμερό
αυτό θέαμα συνεχίστηκε επί μέρες και συγχρόνως πολλοί κάτοικοι άρχισαν να
ανεβάζουν υψηλό πυρετό, να βήχουν δυνατά τραντάζοντας το κορμί τους, να διψούν
φοβερά, να πρήζονται τα γάγγλια στις γούβες των αρθρώσεων τους γεμίζοντας πύο
που συχνά άνοιγαν μόνα τους και χύνονταν... Πρώτοι
που κατάλαβαν ότι πρόκειται για πανούκλα ήταν δυο γιατροί, ο γερο Καστέλ και ο
νεώτερος του Μπερνάρ Ριέ δηλαδή άτομα που είχαν μεν ειδικές γνώσεις αλλά ήξεραν
και να παρατηρούν προσεχτικά τι συνέβαινε δίπλα τους συνδέοντας τα συμπτώματα της
ασθένειας με την εμφάνιση των ποντικιών. Δυστυχώς πάντα λίγοι είναι αυτοί που καταλαβαίνουν το Κακό, πριν ξεσπάσει και ενημερώνουν τη Νομαρχία, η οποία δύσπιστη στην αρχή προβάλλει γραφειοκρατικά εμπόδια και τελικά αποφασίζει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα καθυστερημένα.
Στο άκουσμα όμως και
μόνο της λέξης «πανούκλα» ο κόσμος πανικοβλήθηκε, διότι δεν ήθελαν να πιστέψουν
ότι θα πάθουν όσα φρικτά είχαν πάθει κάποτε κάποιοι άλλοι λαοί, όπως μας έχει παραδοθεί από την Ιστορία: Όταν κτυπήθηκε η Αίγυπτος από τις επτά πληγές του Φαραώ μία εκ των
οποίων ήταν η πανούκλα, ή όταν ξέσπασε ο λοιμός μέσα στα τείχη της αρχαίας
Αθήνας και πέθαιναν σωρηδόν κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ή όταν πέθαναν
10.000 άτομα σε μια μόνο μέρα στην Κωνσταντινούπολη επί Ιουστινιανού, ή όταν στην
Καντώνα της Κίνας το 1871 τα ποντίκια
στους δρόμους ήταν περισσότερα από τους ανθρώπους, ή στη Μασσαλία όταν έκτισαν
ψηλό τείχος στην Προβηγκία για να σταματήσουν τάχα το μανιασμένο αέρα της
πανούκλας, ή στην Ευρώπη το 1347 που ο Μαύρος Θάνατος, όπως τον είπαν,
ξεκλήρισε το 1/3 του πληθυσμού της!
Εντύπωση προκαλεί
η χρήση του ίδιου λεξιλογίου για την αντιμετώπιση των
μολυσματικών ασθενειών είτε λέγεται πανούκλα είτε κορωνοϊός. Το νόημα λέξεων προληπτικά (προφυλακτικά) μέτρα,
απομόνωση.., καραντίνα, απολύμανση, καθαριότητα κλπ αποκτούν τώρα άλλο
βάρος καθώς συνειδητοποιείται ο κίνδυνος μετάδοσης του Κακού από άνθρωπο σε άνθρωπο,
που την καθιστά τόσο επίφοβο.