"Κρίσης Λεξιλόγιο" Γ. Βαρουφάκης, εκδ. Ποταμός,2011

        Το «Κρίσης Λεξιλόγιο» είναι ένα λεξικό πολύ διαφορετικό από τα γνωστά παραδοσιακά λεξικά που κυκλοφορούν. Πρώτον τα λήμματα του εστιάζονται πάνω σε ένα και μοναδικό οικονομικό θέμα, αυτό της οικονομικής Κρίσης του 2008 και δεύτερον ο συγγραφέας δίνοντας τον ορισμό των λέξεων ασκεί συγχρόνως και κριτική στο περιεχόμενο των ορισμών. Ο ίδιος στην εισαγωγή του έργου του μας ενημερώνει ότι το λεξικό του δεν είναι αντικειμενικό αλλά είναι ειλικρινές και το έγραψε για να ενισχύσει το λόγο του αναγνώστη, που αδυνατεί να κατανοήσει το πλήθος των οικονομικών όρων που τώρα τελευταία έχουν περάσει στο καθημερινό λεξιλόγιο των ΜΜΕ και πολλών ανθρώπων. Στο δε οπισθόφυλλο του βιβλίου του πληροφορούμαστε ότι ακολούθησε το παράδειγμα του πρώτου λεξικογράφου, του Dr. Johnson ο οποίος το 1755 για να ξεπεράσει τη μελαγχολία του επιδόθηκε στην λεξικογραφία ασκώντας συγχρόνως και κριτική σε κάθε λέξη του λεξικού που κατέγραφε. Έτσι κι ο Γιάννης Βαρουφάκης με το λεξικό αυτό «ελπίζει να διαταράξει την κοινή μας μελαγχολία (που μας προέκυψε λόγω οικονομικής κρίσης) θέτοντας τους όρους της Κρίσης στο φως της κριτικής».                     
    Το «Κρίσης Λεξιλόγιο» -παρά την αναμενόμενη αποσπασματικότητα των λημμάτων του- έχει συνοχή, την οποία αποκτά όχι μόνο από το κοινό θέμα που διαπραγματεύεται αλλά κι από την ερμηνεία η οποία δίνεται για την Κρίση. Με άλλα λόγια ο Γιάννης Βαρουφάκης εκφράζει τη δική του επιστημονική ερμηνεία για την Κρίση του 2008 (η οποία απηχεί τις απόψεις κι άλλων οικονομολόγων του εξωτερικού με τους οποίους συνεργάζεται, όπως συμπεραίνω από όσα ελέχθησαν από τον ίδιο σε εκπομπή της τηλεόρασης). Επινοεί όμως και χρησιμοποιεί κάποιες νέες λέξεις-έννοιες, την πατρότητα των οποίων δηλώνει ξεκάθαρα μέσα στο λεξικό του, για να αποδώσει καλύτερα το φαινόμενο της Παγκόσμιας Κρίσης του 2008. Οι λέξεις αυτές είναι Πτωχοτραπεζοκρατία, Παγκόσμιος Μινώταυρος, ιδιωτικό-τοξικό χρήμα, τράπεζες-ζόμπι.
Ο Γ. Βαρουφάκης είναι αντίθετος με το μοντέλο της νεοφιλελεύθερης οικονομίας, το οποίο θεωρεί υπαίτιο για την κρίση του 2008. Θεωρεί μεγάλους οικονομολόγους τον Άνταμ Σμίθ, τον Μαρξ και τον Κεϋνς (βλέπε λήμματα) διότι διέγνωσαν με διορατικότητα ο μεν πρώτος τις δυνατότητες που πρόσφερε  ο εμφανιζόμενος τότε καπιταλισμός για τον "Πλούτο των Εθνών', ο δεύτερος" την  παθογένεια που κρύβει μέσα του "Το Κεφάλαίο" που τον οδηγεί σε συνεχείς κρίσεις και κάποτε στο θάνατο του, και ο τρίτος έδωσε λύση στη Μεγάλη  κρίση του 1929 προτείνοντας στην ελεύθερη οικονομία να ειδαχθούν και στοιχεία από το σοσιαλισμό, όπως κι έγινε. Ο Βαρουφάκης πιστεύει ότι η Κρίση του 2008 δεν θα είναι περαστική, θα αναδείξει νέες σχολές οικονομικής σκέψης, και θα δώσει το έναυσμα για μια νέα εποχή στην ανθρωπότητα. Τέλος οι προτάσεις του για την έξοδο από την κρίση της ευρωζώνης –τις οποίες συνυπογράφει με τον οικονομολόγο Stuart Holland- παρατίθενται σε ξεχωριστό κεφάλαιο στο τέλος του βιβλίου.

                                                               *           *          *

Το «Κρίσης Λεξιλόγιο» μας πληροφορεί ότι  η Κρίση του 2008  ( λήμμα κρίση) που εμφανίστηκε στις ΗΠΑ αφού πέρασε την οξεία φάση της εκεί, τώρα έχει μεταμορφωθεί σε μια βραδυφλεγή κρίση κι έχει  μεταναστεύσει σε άλλες ηπείρους καταστρέφοντας τις ζωές των άλλων, όπως έχει ξανασυμβεί σε παγκόσμιες κρίσεις. Στη χώρα μας ήρθε μετά από ενάμισυ χρόνο και μετά από λίγο  εμφανίζεται στην Ευρωζώνη με τη μορφή των κρατικών χρεών αρκετών χωρών-μελών της. Πίσω από τα κρατικά χρέη όμως βρίσκεται ο στρεβλός τρόπος λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος που εκφράστηκε με την κρίση των τραπεζών –όταν βρέθηκαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας το 2008- και τις οποίες έτρεξαν τα κράτη να τις σώσουν. Τα χρέη των τραπεζών ήταν τόσο τεράστια που ούτε οι ίδιες μπόρεσαν να τα καλύψουν με την κεφαλαιακή επάρκεια που διέθεταν και την οποία είχαν μειώσει με διάφορα τεχνάσματα (λήμμα Βασιλεία), ούτε οι Κεντρικές τράπεζες κάθε κράτους, όπως είχαν υποχρέωση(λήμμα Κεντρική τράπεζα). Γι αυτό όσα κράτη είχαν τράπεζες με προβλήματα ρευστότητας προσέτρεξαν να τις σώσουν από τη χρεοκοπία δανειζόμενοι τεράστια ποσά από ΔΝΤ ή και ΕΚΤ  με αποτέλεσμα τα χρέη των κρατών να εκτιναχθούν στα ύψη και να επιβάλλουν λιτότητα στους πολίτες τους για να πληρωθούν τα χρέη των τραπεζών. «Η κρίση των τραπεζών όμως, ως αιτία της παγκόσμιας και της ευρωπαϊκής  κρίσης, είναι ένα ταμπού για την οποία κανείς δεν τολμά ν’ αναφερθεί» αναφέρει ο συγγραφέας, εν έτει 2012, άποψη που επιβεβαιώθηκε τελικά  μετά την πάροδο κάποιου χρόνου και που αναγκάστηκαν να την παραδεχτούν οι ιθύνοντες.

Ας δούμε όμως πώς φτάσαμε στην κρίση του 2008. Ο στρεβλός τρόπος ανάπτυξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος άρχισε τη δεκαετία του 1970, όταν κατέρρευσε το σύστημα σταθερών ισοτιμιών του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος του γνωστού ως Bretton Woods (λήμμα) που λειτουργούσε από το 1944 ως τις 15 Αυγούστου 1971 και το οποίο είχε αντικαταστήσει τον Κανόνα του Χρυσού (λήμμα) που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως. Σύμφωνα με αυτά η τιμή ενός εθνικού νομίσματος καθοριζόταν παλαιότερα από την ποσότητα χρυσού που κατείχε μια χώρα και μετά το 1944 από το δολάριο. Ο μεγάλος οικονομολόγος Κέϋνς, που συμμετείχε στη διάσκεψη του Bretton Woods, διαφώνησε ένα εθνικό νόμισμα δηλαδή το δολάριο να λειτουργεί συγχρόνως και ως παγκόσμιο νόμισμα και πρότεινε τη δημιουργία ενός παγκόσμιου νομίσματος αλλά οι ΗΠΑ επέβαλλαν τη θέληση τους λέγοντας ότι όποιο κράτος ήθελε μπορούσε να ζητήσει με αίτηση του στις ΗΠΑ να του μετατρέψει το συνάλλαγμα του από δολάρια σε χρυσό. Έτσι η ισοτιμία του δολαρίου με το χρυσό κλείδωσε στα 35 δολάρια την ουγκιά και στη συνέχεια κάθε εθνικό νόμισμα καθόρισε την ισοτιμία του με το δολάριο, π.χ 1 δολάριο =30 δραχμές στην Ελλάδα κάποτε.  Όταν όμως η Γαλλία τον Αύγουστο του 1971 ζήτησε μέρος του συναλλάγματος της, που κατείχε σε δολάρια, να μετατραπεί σε χρυσό, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον αρνήθηκε αυτή τη μετατροπή γιατί απλούστατα δεν μπορούσε να το κάνει λόγω των ελλειμμάτων της αμερικάνικης οικονομίας! Το κακό που φοβόταν ο Κέϋνς είχε συμβεί!
 Στη συνέχεια ο στρεβλός τρόπος ανάπτυξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος γιγαντώθηκε με τις μονεταριστικές αντιλήψεις του νεοφιλελευθερισμού που εισήχθησαν σ’ αυτό στις δεκαετίες του 1990 και μετά («εφεύρεση» των δομημένων παραγώγων, που λειτούργησαν ως  χρήμα, ιδιωτικό όμως και τοξικό,  όπως το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας.) μέχρι που έφτασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας του στο Κραχ του 2008(λήμμα). Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι από την κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods το 1971 ως το Κραχ του 2008 το χρηματοπιστωτικό σύστημα λειτούργησε ως ο μηχανισμός ανακύκλωσης των πλεονασμάτων της παγκόσμιας οικονομίας για να εξισορροπηθεί η ανισορροπία μεταξύ των πλεονασματικών και των ελλειματικών χωρών του πλανήτη (λήμμα: imbalances global, European and internal). Μπορούσε όμως το χρηματοπιστωτικό σύστημα να παίξει αυτό το ρόλο όταν μάλιστα μπέρδεψαν το αληθινό χρήμα με το ψεύτικο των δομημένων παραγώγων που εφηύραν εν τω μεταξύ;;
Ο μηχανισμός ανακύκλωσης πλεονασμάτων (λήμμα: μηχανισμός...) αποτελεί βασική λειτουργία για την αποφυγή κρίσεων του καπιταλιστικού συστήματος και είναι ο ένας από τους δυο τρόπους που μπορούν να διατηρήσουν  κάποια ισορροπία μεταξύ των οικονομιών των χωρών σε αντίθεση από τον άλλο τρόπο υπέρβασης της κρίσης με την υποτίμηση του νομίσματος της ελλειμματικής  χώρας που την οδηγεί όμως σε ύφεση.
Για παράδειγμα μετά το Β! Παγκόσμιο Πόλεμο λοιπόν οι ΗΠΑ από το 1944 ως το 1971 ανακύκλωναν τα πλεονάσματα τους βασικά διοχετεύοντας τα στην ανοικοδόμηση της Ευρώπης με το Σχέδιο Μάρσαλ και στην ανάπτυξη της Ιαπωνίας. Μετά το 1971 όμως οι ΗΠΑ παρουσιάζουν διπλό έλλειμμα, εμπορικό και κρατικού προϋπολογισμού, τα οποία ήταν και η αιτία κατάρρευσης του συστήματος Bretton Woods κι έτσι δημιουργείται ένας άλλος μηχανισμός ανακύκλωσης πλεονασμάτων μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο επονομαζόμενος από τον συγγραφέα Παγκόσμιος Μινώταυρος (λήμμα), ο οποίος λειτούργησε από το 1971-2008. Τότε το 70% των κερδών των πλεονασματικών χωρών του πλανήτη (αραβικών, ιαπωνικών, γερμανικών, κινέζικων) έφταναν στη Wall Street με ρυθμό 3 ως 5 δις δολάρια ημερησίως με αντάλλαγμα οι ΗΠΑ να εξασφαλίζουν ζήτηση για τα βιομηχανικά προϊόντα των πλεονασματικών χωρών, δουλειά στους εργαζόμενους και μια ικανοποιητική ανάπτυξη.
Αυτό το τσουνάμι όμως κεφαλαίων που έφτανε  στη Wall Street της έδωσε την ευκαιρία να δημιουργήσει στη συνέχεια τα δομημένα παράγωγα που λειτούργησαν ως «ιδιωτικό-τοξικό χρήμα» (λήμμα), το οποίο ήταν τόσο πολύ μάλιστα, ώστε να καταρρεύσει υπό το βάρος της ύβρεως της, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συγγραφέας. Όπως το μυθολογικό κτήνος, ο Μινώταυρος καταβρόχθιζε τους νέους που του έστελνε η Αθήνα κάθε χρόνο για να εξασφαλίσει την ειρήνη έτσι κι ο υπόλοιπος κόσμος του πλανήτη έστελνε επί τρεις δεκαετίες περίπου τα πλεονάσματα των κόπων της εργασίας τους στη  Wall Street, η οποία είχε μεταμορφωθεί σε κτήνος που καταβρόχθιζε την πραγματική την παραγωγική οικονομία επιβάλλοντας να υπάρχει παράλληλα και μια άλλη οικονομία την ονομαζόμενη άϋλη, που οδήγησε στις  γνωστές φούσκες. Μετά  το Κραχ του 2008 ο μηχανισμός ανακύκλωσης δεν μπορεί πια να ανακυκλώνει τα πλεονάσματα της υφηλίου, η διεθνής οικονομία καρκινοβατεί, οι κρίσεις πηγαίνουν από τη μια χώρα στην άλλη, κτυπώντας τις πιο ευάλωτες χώρες, όπως της Ευρωζώνης.

                                                                     *   *   *
 
Έτσι μετά το κραχ του 2008 μας προέκυψε ένα νέο πολιτικο-οικονομικό καθεστώς παγκοσμίως η Πτωχοτραπεζοκρατία (λήμμα) στο οποίο τη μέγιστη εξουσία δεν την ασκούν οι επιτυχημένοι καπιταλιστές αλλά οι πτωχευμένες τράπεζες ελέω των φορολογουμένων, των οποίων τους φόρους οι πολιτικοί ως εντολοδόχοι των τραπεζιτών, χρησιμοποιούν για να στηρίξουν αυτό το νέο καθεστώς. Βασική αρχή του νέου καθεστώτος είναι η εξής απλή: τα χρέη των πολιτών και των κρατών στις τράπεζες είναι ιερά κι αδιαπραγμάτευτα, ενώ οι ζημιές(χρέη) τραπεζών πρέπει να καλύπτονται από τα κράτη ή τις Κεντρικές Τράπεζες χωρίς να τους επιβάλλεται Μνημόνιο. Κι ενώ τα υπό πτώχευση κράτη διασύρονται κι υποβάλλονται σε ασφυκτική λιτότητα για να μπορούν να δανείζονται, οι τράπεζες όμως δικαιούνται άπειρη ρευστότητα. Οι σημερινές τράπεζες-ζόμπι (λήμμα), όπως τις ονομάζει ο συγγραφέας, δεν είναι ούτε ζωντανές ούτε νεκρές, διότι ενώ με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια θα είχαν κλείσει, αφού τα βιβλία τους βρομίζουν από κακά χρέη, εν τούτοις συντηρούνται ενώ δεν έχουν τα πραγματικά κεφάλαια ώστε να λειτουργούν ξανά ως υγιείς τράπεζες. Οι τράπεζες-ζόμπι είναι το κρυφό πρόβλημα της Ευρωζώνης, η οποία επιμένει να συζητά για το πρόβλημα των κρατικών χρεών χωρίς να λέει λέξη για το πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα  των τραπεζών-ζόμπι της.

Γιατί οι τράπεζες είναι γεμάτες χρέη;
Διότι στα ταμεία τους δεν έχουν ρευστό πραγματικό χρήμα αλλά έχουν γεμίσει από πλήθος χαρτιών: δομημένων παραγώγων, κρατικών ομολόγων ενώ η κεφαλαιακή τους επάρκεια έχει μειωθεί στο ελάχιστο. Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Τα δομημένα παράγωγα, όπως CDO, CDS (λήμματα), εκδίδονται από ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και βρίθουν κινδύνων χρεοκοπίας. Δεν είναι απλά παράγωγα που δημιουργήθηκαν, όταν οι παραγωγοί προϊόντων αλλά και οι αγοραστές ήθελαν να προστατεύονται από τα σκαμπανεβάσματα των τιμών των προϊόντων τους, για τα οποία κλείνονταν συμφωνίες πώλησης τώρα για να παραδοθούν όμως στο μέλλον πχ μετά ένα εξάμηνο, διάστημα μέσα στο οποίο οι τιμές ανεβοκατέβαιναν. Με το πέρασμα του χρόνου  δημιουργήθηκε μια ιδιαίτερη αγορά παραγώγων στο χρηματιστήριο, όπου πωλούσαν κι αγόραζαν παράγωγα δηλαδή χαρτιά. Όταν όμως δημιουργήθηκαν τα σύνθετα ή δομημένα παράγωγα που περιελάμβαναν ολόκληρα πακέτα απλών παραγώγων σε διάφορες παραλλαγές CDO, CDS, τότε στα χρηματιστήρια αγόραζαν ή πωλούσαν χαρτιά δηλαδή συμβόλαια πώλησης ή αγοράς χωρίς να υπάρχει πάντα αντιστοιχία με την πραγματική οικονομία. Τα σύνθετα παράγωγα έδιναν την ψευδαίσθηση στον κάτοχο του ότι αποκλείεται να χρεοκοπήσουν όλα τα απλά παράγωγα που περιείχε, επειδή και στην περίπτωση που δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί ένα απλό παράγωγο που φάνταζε ως αμελητέα ποσότητα μέσα στο σύνθετο-δομημένο παράγωγο, θα καλυπτόταν από τα άλλα παράγωγα που περιείχε! Ο συγγραφέας είναι κατηγορηματικός: οι φωστήρες που εξέδιδαν τέτοια δομημένα παράγωγα με βάση μαθηματικά μοντέλα διέπραξαν αφενός το μέγα λάθος να αποκλείσουν την πιθανότητα πτώχευσης τους κι αφετέρου το αδίκημα της απάτης προς τους επενδυτές που αγόραζαν δομημένα παράγωγα!
Οι τράπεζες όμως τα δέχτηκαν στις συναλλαγές τους και επιδόθηκαν  μάλιστα στη συλλογή τους, διότι τους επέφεραν γρήγορα και τεράστια κέρδη σε σύγκριση με όσα κέρδιζαν από τα επιτόκια των δανείων που χορηγούσαν. Αυτά τα παράγωγα άρχισαν σιγά-σιγά να αντικαθιστούν το δημόσιο χρήμα (δηλαδή το αληθινό χρήμα που εκδίδεται από τις Κεντρικές τράπεζες κάτω από ορισμένες βέβαια προϋποθέσεις). Τα δομημένα παράγωγα όμως λειτούργησαν ως πλαστό χρήμα, «ιδιωτικό-τοξικό χρήμα (λήμμα), όπως το ονομάζει ο συγγραφέας, που δηλητηρίαζε την πραγματική οικονομία και κατά συνέπεια και την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Και ήταν τόσο πολύ αυτό το χρήμα, δεκαπλάσιο ως δεκαπενταπλάσιο από το παγκόσμιο ΑΕΠ (!) επισημαίνουν άλλοι οικονομολόγοι, με αποτέλεσμα να δημιουργεί τις λεγόμενες φούσκες.  «Υπεροψίαν και μέθη»  κατέλαβε αυτούς που το παρήγαγαν, οι οποίοι αν και προκάλεσαν τη Κρίση του 2008 με το σπάσιμο της φούσκας του χρήματος αυτού, συνεχίζουν να το παράγουν μέχρι σήμερα ανενόχλητοι!
        Όσον αφορά τα κρατικά  ομόλογα πάντοτε οι τράπεζες κάτεχαν τέτοια, από τη στιγμή όμως που απαξιώθηκαν τα  ομόλογα των υπό πτώχευση χωρών, άρχισαν κι αυτά να μετατρέπονται σε άνευ αξίας χαρτιά.
       Από την άλλη το ποσοστό κεφαλαιακής επάρκειας, που είναι υποχρεωμένες οι τράπεζες να κατέχουν για ώρα ανάγκης τους, άρχισαν να το μειώνουν με διάφορα τεχνάσματα, διότι ήθελαν με το χρήμα αυτό να αγοράζουν δομημένα παράγωγα, που έφτιαχναν συχνά οι ίδιες με σκοπό να τα πωλούν όμως στους άλλους! Το ποσοστό κεφαλαιακής επάρκειας εκδίδεται από τη Τράπεζα  Διεθνών Διακανονισμών (λήμμα), που έχει την έδρα της στη Βασιλεία (λήμμα) της Ελβετίας, η οποία καλεί τους διοικητές των Κεντρικών Τραπεζών των  G10 κι αργότερα των G20 για να συζητήσουν για διάφορα τραπεζικά θέματα. Τι έκαναν λοιπόν οι αθεόφοβοι, για να χρησιμοποιήσω εκφράσεις που αποτυπώνουν το ύφος του συγγραφέα; Αλλοίωσαν τον αριθμητή και τον παρονομαστή του κλάσματος, που εκφράζει την κεφαλαιακή επάρκεια. Δήλωναν στον αριθμητή ότι τα έσοδα της τράπεζας ήταν μεγάλα υπολογίζοντας ως βέβαια κι αυτά που θα «εισπράξουν» στο μέλλον και στον παρονομαστή δήλωναν ότι τα έξοδα ήταν λιγότερα κρύβοντας μέρος των δανείων που έδιναν παρουσιάζοντας μόνο το δηλωμένο ως επισφαλές ποσό του δανείου, με αποτέλεσμα  η επάρκεια να παρουσιάζεται πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι είχαν. Για παράδειγμα παρουσίαζαν επάρκεια 11%, ενώ σε αληθινό δημόσιο ρευστό χρήμα κάτεχαν μόνο 2%!
Έτσι οι τράπεζες σήμερα διαθέτουν ελάχιστη ρευστότητα δηλαδή αληθινό χρήμα σε σύγκριση με τον όγκο των σκουπιδιών, όπως τα ονομάζει ο συγγραφέας, των  δομημένων τοξικών παραγώγων τους. Οι ενέσεις ρευστότητας που τους χορήγησαν τα κράτη για να τις σώσουν δεν έλυσαν το πρόβλημα, διότι οι τράπεζες του σήμερα έχουν εξελιχτεί σε ζόμπι νεκροζώντανα και μοιάζουν με μαύρες τρύπες που καταβροχθίζουν τα πάντα. Εάν οι τράπεζες δεν προχωρήσουν σε λογιστικό έλεγχο των βιβλίων τους, κουρεύοντας  το μεγαλύτερο μέρος των τοξικών παραγώγων τους και μέρος των κρατικών ομολόγων τους  και στη συνέχεια να αυξήσουν τα κεφάλαια  τους  με έκδοση νέων μετοχών, τότε η κρίση θα συνεχίζεται απειλώντας την παγκόσμια  οικονομία με ανυπολόγιστες συνέπειες για τη ζωή όλων μας. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα, κι ας το κρύβουν οι ιθύνοντες του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οι οποίοι σημειωτέον συνεχίζουν να εκδίδουν δομημένα παράγωγα!     

                                                                *        *        *

Και τι άλλο δεν μας είπε ο Γ. Βαρουφάκης! Για τα πρόσωπα της Κρίσης (λήμμα για τον καθένα) που με τις ενέργειες τους ευθύνονται για την κρίση, μεταξύ των οποίων ήταν οι πρώην υπουργοί οικονομικών των ΗΠΑ, ο James Rubin, ο Henry Paulson και ο σημερινός Geithner νεαρός «μαθητευόμενος» τότε δίπλα τους, ο Alan Greenspan πρόεδρος της Fed στη κρίσιμη 20ετία  (1987-2006), o Milton Friedman o γκουρού του νεοφιλελευθερισμού της Σχολής του Σικάγου κι άλλοι. Ένας εξ αυτών ο  Scholes, ο οποίος το 1997 τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ για την ανακάλυψη μιας «καινοτόμου» εξίσωσης για τη διαχείριση του οικονομικού ρίσκου, την άλλη χρονιά τίναξε στον αέρα το hedge fund στο οποίο συμμετείχε και το οποίο εφάρμοσε αυτή την εξίσωση!
Επίσης φώτισε την οικονομία της Κίνας (λήμμα) και την ιδιαίτερη σχέση της με τις ΗΠΑ, «οι οποίες μαζί δεν κάνουν και χώρια δεν μπορούν» κατά τη γνώμη μου. Από τη μια το 70% των κινέζικων εξαγωγών το παράγουν δυτικές πολυεθνικές που λειτουργούν στην Κίνα, επειδή το εργατικό κόστος εκεί είναι φτηνό. Οι πολυεθνικές λοιπόν πιέζουν να μην ανατιμηθεί το κινέζικο νόμισμα, διότι τότε θα χάσουν το πλεονέκτημα  των φτηνών εργατικών χεριών. Η Δύση όμως κατηγορεί την Κίνα ότι υπονομεύει τις δυτικές οικονομίες κρατώντας χαμηλά το κινέζικο νόμισμα για να μπορεί να συνεχίζει τις εξαγωγικές επιδόσεις της! Από την άλλη η Κίνα κερδίζει τα δολάρια  που κερδίζει χάρις στις εξαγωγές της στις ΗΠΑ και με αυτά χρηματοδοτεί το αμερικάνικο κράτος! Από το 2005 η Κίνα αποτελεί το βασικό δανειστή του αμερικάνικου κράτους, ώστε η Χίλαρυ Κλίντον να αναφωνήσει κάποτε «πώς να τα βάλει κανείς με τον τραπεζίτη του;» Επίσης η Κίνα για να ξεπεράσει την Κρίση του 2008 διέθεσε το υπέρογκο ποσό των 1τρις δολάρια, γεγονός που διόγκωσε την φούσκα των κινέζικων ακινήτων με αποτέλεσμα τώρα  να φοβούνται μήπως σκάσει η φούσκα αυτή. Σε συνδυασμό με τη διεθνή οικονομική κρίση, και την αυστηρή λιτότητα που έχει επιβληθεί στους Κινέζους εργαζόμενους, που έχουν μειώσει τη ζήτηση των κινέζικων προϊόντων,  φοβούνται λοιπόν μήπως οδηγηθεί η Κίνα σε μια βραδυφλεγή κρίση, όπως αυτή που χαρακτηρίζει την Ιαπωνία, εδώ και είκοσι χρόνια.

                                                                *          *          *
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Όσον αφορά την Κρίση της ευρωζώνης που ξέσπασε το 2010, ο Γ. Βαρουφάκης πιστεύει ότι «η όλη αρχιτεκτονική του ευρώ δεν μπόρεσε να αποσβέσει τους κλυδωνισμούς του Μεγάλου Διεθνούς Κραχ του 2008» με αποτέλεσμα  η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) (λήμμα) «να αποδεικνύεται ο αδύναμος κρίκος της παγκόσμιας οικονομίας». Πιο συγκεκριμένα η Ευρωζώνη αντιμετωπίζει ταυτόχρονα τρεις οικονομικές κρίσεις: 1.κρίση κρατικών χρεών 2.κρίση τραπεζών και 3.κρίση επενδύσεων για να μη μιλήσουμε και για την πολιτική κρίση των δημοκρατικών θεσμών της. Η ΕΕ όμως προσπαθεί να λύσει την κρίση των κρατικών χρεών αποκρύπτοντας τις άλλες δυο κρίσεις με αποτέλεσμα τα μέτρα που παίρνει να είναι αναποτελεσματικά.
Ο κ. Βαρουφάκης προτείνει μια λύση-πακέτο, την οποία συνυπογράφει μαζί με τον οικονομολόγο Stuart Holland και η οποία παρατίθεται σε γενικές γραμμές σε ιδιαίτερο κεφάλαιο μετά το λεξικό. Η λύση αυτή διέπεται από 4 αρχές τις εξής:
1.χτυπάει ταυτόχρονα και τις τρεις αλληλοσυνδεόμενες κρίσεις  2.προβλέπει συμψηφισμό μέρους των κρατικών χρεών με μέρος των ζημιών των τραπεζών έτσι ώστε να μην πλήττονται τα ασφαλιστικά ταμεία και οι ιδιώτες μικρο-ομολογιούχοι
 3.δεν απαιτεί χρηματοδότηση από τους φορολογούμενους των πλεονασματικών χωρών της Ευρώπης και
 4.δεν απαιτεί μεγάλες θεσμικές αλλαγές στην ΕΕ, όπως ομοσπονδοποίηση της η οποία είναι αδύνατη από πλευράς πολιτικού  κόστους.
Όσον αφορά την κρίση του δημοσίου χρέους της ευρωζώνης  πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή ΕΚΤ (λήμμα) πρέπει να αναλάβει ιδιαίτερο ρόλο για το ξεπέρασμα της κρίσης. Ως θεσμός αποτελεί τον έναν πυλώνα της ΕΕ ασκώντας τη νομισματική πολιτική της (εκδίδει το ευρώ, διαμορφώνει το επιτόκιο και διασφαλίζει την αξία του ευρώ). Δυστυχώς όμως ο άλλος πυλώνας, που θα έπρεπε να είναι το υπουργείο Οικονομικών της ΕΕ που ασκεί τη δημοσιονομική πολιτική (λήμμα) δεν έχει δημιουργηθεί μέχρι τώρα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις των δημοσιονομικών μεταξύ των κρατών-μελών και η αρχιτεκτονική του ευρώ να στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια.  Το σχέδιο που προτείνεται από τους Βαρουφάκη-S.Holland απαιτεί την έκδοση πραγματικού ευρωομόλογου (λήμμα) από την ΕΚΤ για λογαριασμό όλης της ευρωζώνης, χωρίς να απαιτείται η δημιουργία ευρωπαϊκού υπουργείου οικονομικών. Έχει μεγάλη σημασία, γράφει ο συγγραφέας, να εγγυάται τα ευρωομόλογα η ΕΚΤ για λογαριασμό των χρεών ολόκληρης της ευρωζώνης. Σήμερα όμως το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής  Σταθερότητας, (λήμμα) το γνωστό ως  EFSF (λήμμα), που ιδρύθηκε το Μάϊο του 2010 για να δανείζει τα  υπερχρεωμένα κράτη, έχει εκδώσει τα ονομαζόμενα euro-bonds, που τελικά λειτουργούν ως τοξικά ευρωομόλογα. Το κάθε κράτος-μέλος της ευρωζώνης που έχει πρόσβαση ακόμα στις χρηματαγορές δανείζεται απ’ αυτές ένα ορισμένο ποσό, ανάλογα του ΑΕΠ της με διαφορετικό επιτόκιο όμως η καθεμιά, ανάλογα της πιστοληπτικής της ικανότητας. Έτσι οι φτωχότερες χώρες  δανείζονται με υψηλότερα επιτόκια σε σύγκριση με τις πλουσιότερες, γεγονός που τις επιβαρύνει οικονομικά  περισσότερο, με αποτέλεσμα να βαδίζουν κι αυτές ντουγρού για τη χρεοκοπία!  
Αν λοιπόν η ΕΚΤ αναλάβει το χρέος της ευρωζώνης θα μπορεί να βοηθήσει στο ξεπέρασμα της κρίσης ως εξής: Κάθε χρεωμένη χώρα περνά στην ΕΚΤ μέρος των κρατικών ομολόγων της, το οποίο αντιστοιχεί στο νόμιμο χρέος, που της επιτρέπει η Συμφωνία του Μάστριχτ  (λήμμα) να έχει δηλαδή χρέος ως το 60% του ΑΕΠ της. Η ΕΚΤ για να εξυπηρετήσει το χρέος αυτό, θα εκδόσει ευρωομόλογα, τα οποία θα έχουν πολύ χαμηλότερο επιτόκιο απ’ αυτό που δανείζονται σήμερα τα χρεωμένα κράτη και τα οποία θα είναι δεκαετή, τριακονταετή, ώστε να μπορεί να τα αποπληρώσει σε βάθος χρόνου. Τα χρεωμένα κράτη θα εξακολουθούν να χρωστούν αλλά τώρα στην ΕΚΤ,  η οποία με τα ευρωομόλογα αυτά αναλαμβάνει να μειώσει συνολικά τα χρέη των χωρών που έχουν πρόβλημα. Επίσης η ΕΚΤ κάθε φορά που μια τράπεζα της ζητά ρευστότητα (ζεστό χρήμα) χωρίς να έχει τα εχέγγυα (όπως κάνουν πολλές τράπεζες σήμερα) θα απαιτεί απ’ τις τράπεζες να διαγράφουν ένα μέρος απ’ τα κρατικά ομόλογα των χρεωμένων χωρών που κατέχουν, και συγχρόνως θα χρεώνει τις χώρες αυτές με ένα ποσοστό  απ’ τα διαγραμμένα χρέη τους, ώστε να καλύπτει η ΕΚΤ το κόστος της. Έτσι με χαμηλότερο επιτόκιο, μεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωμής των δανείων και μερικό κούρεμα των ομολόγων, η ΕΚΤ ως ο κατεξοχήν θεσμός της νομισματικής πολιτικής της ΕΕ, αναλαμβάνει το ρόλο που της αναλογεί στο ξεπέρασμα του δημοσίου χρέους των χρεωμένων χωρών της ευρωζώνης.
Όσον αφορά την κρίση των τραπεζών, οι οποίες είναι γεμάτες με χαρτιά άνευ αξίας (δομημένα παράγωγα, κρατικά ομόλογα) κι ελάχιστο δημόσιο χρήμα, πρέπει να εξυγιανθούν. Πρέπει να υποχρεωθούν σε σοβαρό λογιστικό έλεγχο και τέστ αντοχής (λήμμα), που να παίρνει ως δεδομένο ένα κούρεμα 90% των τοξικών παραγώγων τους  και ένα 30-50% των κρατικών ομολόγων τους για να μπορεί έτσι κάθε τράπεζα να υπολογίσει το νέο κεφάλαιο που απαιτείται ώστε να μην κηρυχθεί πτωχευμένη. Στη συνέχεια οι τράπεζες για να αυξήσουν τα κεφάλαια τους θα πρέπει είτε να εκδώσουν νέες μετοχές πουλώντας τες σε επενδυτές είτε να αντλήσουν νέα κεφάλαια  από το EFSF με αντάλλαγμα μετοχές που θα παρακρατήσει το EFSF εκ μέρους των Ευρωπαίων φορολογουμένων, το κόστος λειτουργίας του οποίου θα καλύπτεται από την πώληση μετοχών του.
Σχετικά με τη λύση της κρίσης επενδύσεων της ΕΕ   χρειάζεται ένα νέο σχέδιο τύπου Μάρσαλ για την Ευρώπη με φορέα αυτήν τη φορά την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (λήμμα), ΕΤΕ ή ΕΤΕπ και το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο. Η ΕΤΕπ που εδρεύει στο Λουξεμβούργο έχει μετόχους τα κράτη–μέλη της ευρωζώνης, αντλεί τα κεφάλαια της από τις διεθνείς χρηματαγορές εκδίδοντας τα δικά της ομόλογα κι ωθεί το μηχανισμό ανακύκλωσης των πλεονασμάτων της ΕΕ να επενδύονται σε έργα υποδομής και παραγωγικές μονάδες χρηματοδοτώντας το 50% κάθε έργου που αναλαμβάνει να εκτελέσει ένα κράτος-μέλος. Το άλλο 50% καλύπτεται από τη χώρα-μέλος. Έτσι κατασκευάστηκε η γέφυρα του Ρίου-Αντιρρίου στην Ελλάδα. Σήμερα όμως τα υπερχρεωμένα κράτη αδυνατούν να συγχρηματοδοτήσουν τέτοιου είδους έργα. Η έκδοση όμως των ευρωομολόγων από την ΕΚΤ θα μπορούσε να καλύψει το 50% της εθνικής χρηματοδότησης που απαιτείται, χωρίς τα δάνεια αυτά να προσμετρώνται στο εθνικό χρέος της υπερχρεωμένης χώρας. Το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο, κύρος μέτοχος του οποίου είναι η ΕΤΕ, βοηθά οικονομικά τις μικρές επιχειρήσεις, αλλά  δεν υπάρχουν αναλυτικές πληροφορίες για το ρόλο του μέσα στο έργο.
Αυτό είναι το περίγραμμα μιας «μετριοπαθούς, ορθολογικής κι εφικτής λύσης», όπως τη χαρακτηρίζει ο συγγραφέας, για το ξεπέρασμα της κρίσης της ευρωζώνης, την οποία τα πλεονασματικά κράτη της ΕΕ την απορρίπτουν με κίνδυνο όμως την κατάρρευση του ευρώ, όπως πιστεύει ο συγγραφέας. Αυτή είναι η ερμηνεία του πανεπιστημιακού κ. Βαρουφάκη για την παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε το 2008 στις ΗΠΑ και συνεχίζεται ως σήμερα στην Ευρωζώνη.

Τελικά το «Κρίσης λεξιλόγιο συνδυάζει τη λογική επιχειρηματολογία του οικονομολόγου επιστήμονα με τη συναισθηματική φόρτιση και την ηθική στάση του ανθρώπου που αγανακτεί για τις ολέθριες συνέπειες της Κρίσης, που πλήττουν τους λαούς. Δύσκολοι επιστημονικοί οικονομικοί όροι, παραδείγματα από την καθημερινότητα, αλληγορίες, ειρωνεία διαπλέκονται μεταξύ τους και κάνουν τη γνώση προσιτή στον απλό αναγνώστη. Απομυθοποιούνται πρόσωπα της παγκόσμιας οικονομικής εξουσίας και οι πρακτικές τους, φωτίζονται  οι δομές του χρηματοπιστωτικού (νεοφιλελεύθερου) συστήματος, γίνονται γνωστά τα τρωτά τους σημεία και κατατίθενται προτάσεις για την έξοδο από την κρίση. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να  οπλιστεί  με κείνη τη γνώση που απελευθερώνει τον άνθρωπο, ώστε να μη φοβάται να αμφισβητεί τις οικονομικές πρακτικές που κυριαρχούν σήμερα. Στην εισαγωγή πάλι του λεξικού διαβάζουμε ότι το λεξικό αυτό γράφτηκε «για την κοινή ανάγκη (που αναδύεται στον καιρό της Κρίσης) κατανόησης και συμμετοχής στον διάλογο, στον τσακωμό ίσως, για το τι συμβαίνει, γιατί συμβαίνει, τι πρέπει να κάνουμε, με ποιους και γιατί» γκρεμίζοντας έτσι «το τείχος που εμποδίζει τους εκτός (οικονομικού) σιναφιού να συμμετάσχουν στο διάλογο που θα κρίνει τη ζωή τους».

                                                                                              Σούλη Αγγελική
                                                                                            Βάρκιζα, 20-1-2012

Υ.Γ. Κατανοώ την προτίμηση του συγγραφέα να χρησιμοποιήσει την  φωνητική ορθογραφία στο όνομα Γιάνης με ένα «ν», εγώ όμως χρησιμοποίησα την ιστορική ορθογραφία Γιάννης με δυο «ν», διότι πιστεύω ότι αυτή κρατάει ζωντανά κάποια στοιχεία από την καταγωγή των λέξεων και την πορεία εξέλιξης τους μέσα στο χρόνο.
Υ.Γ.  Η σύνθεση του περιεχομένου των λημμάτων σε συνεχή λόγο, χωρισμένο και σε ενότητες εκφράζει εμένα και μόνο κι όχι τον συγγραφέα. Για να αποκτήσουν ένα ολοκληρωμένο νόημα για μένα όλα αυτά τα επιμέρους λήμματα έπρεπε να τα συνθέσω κι έτσι σας τα παρουσιάζω. Δεν είχε κυκλοφορήσει ακόμα ο "Παγκόσμιος Μινώταυρος"  του ιδίου συγγραφέα, στον οποίο αφηγείται  όλο το χρονικό της Παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, την οποία είχε προβλέψει από το 2004!
Επίσης προβάλλω τα βασικότερα λήμματα γύρω από την Κρίση, ενώ υπάρχουν και λήμματα που δεν τα έχω συμπεριλάβει στην αφήγηση μου.