Το ιστολόγιο της Αγγελικής Π. Σούλη

Η καταγραφή των αναγνώσεων αυτών ξεκίνησε από την επιθυμία μου να μην ξεχασθούν ιδέες και συναισθήματα που κάποτε με είχαν συγκινήσει.
Γράφοντας συνειδητοποίησα ότι ο χρόνος που αφιέρωνα στην ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση του έργου, μου χάριζε ένα αίσθημα δημιουργίας.
Η επαγγελματική μου απασχόληση (φιλόλογος) μου έδωσε τα κίνητρα και τα μέσα για αυτές τις αναγνώσεις. Κι έτσι με συνεπήρε το ταξίδι της ανάγνωσης και της γραφής!
Κι ανοίχτηκε μπροστά μου ένας ολόκληρος κόσμος, σχεδόν ανεξερεύνητος,της δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής.
"Η ανάγνωση δεν μπορεί να είναι ούτε μία ούτε άπειρες" όπως τονίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αφού η υποκειμενική ερμηνεία του γράφοντος πρέπει να δένει με τους περιορισμούς που θέτει το κείμενο.

Και μια διευκρίνιση:
Καμμιά ανάγνωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει το ίδιο το βιβλίο αλλά μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο ανάμεσα στον αναγνώστη και στο βιβλίο φωτίζοντας το, κάνοντας το πιο κατανοητό και καλλιεργώντας συγχρόνως τη φιλαναγνωσία.



Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2011

"Αλκιβιάδης" Ζακλίν ντε Ρομιγύ

Η μεγάλη Γαλλίδα  ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ (1913-2010), που αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, στο έργο της «Αλκιβιάδης» με υπότιτλο «οι κίνδυνοι της φιλοδοξίας» παρουσιάζει την προσωπικότητα  του ομώνυμου Αθηναίου πολιτικού για να δείξει τους κινδύνους που κρύβουν οι φιλοδοξίες των πολιτικών προσώπων, όπως του Αλκιβιάδη αλλά και οι φιλοδοξίες μιας πόλης-κράτους, όπως της Αθήνας, που είχε αναδειχτεί σε υπερδύναμη της εποχής της.
 Ο Αλκιβιάδης είναι μια μορφή αμφιλεγόμενη, ένα ιστορικό πρόσωπο που με τις πράξεις του και γενικότερα την προσωπικότητα του προκάλεσε τόσο το θαυμασμό όσο και το μίσος των ανθρώπων της εποχής του, κι όχι μόνο αυτών. Κεντρικό πρόσωπο ιστορικών και λογοτεχνών απ’ την αρχαία Ελλάδα, τη Ρώμη, την Αναγέννηση, το Διαφωτισμό μέχρι σήμερα. Ποιος ήταν τελικά  ο Αλκιβιάδης; Γιατί  συμπεριφέρθηκε έτσι; Πού σταματούν  οι  προσωπικές ευθύνες ενός ανθρώπου και  πού  ο ίδιος είναι απότοκο φαινόμενο των ιστορικών συνθηκών  της εποχής του και ειδικότερα  του Αθηναϊκού ιμπεριαλισμού  του 5ου  αι. π.Χ;
      Αναμφισβήτητα η φύση και η τύχη τον προίκισε  «μ’ όλα τα δώρα κι όλα τα μέσα...» (σελ. 23-39) Νιάτα, ομορφιά, πλούτη, αριστοκρατική καταγωγή, δυνατότητες πνευματικές και ψυχικές τέτοιες, που να προκαλούν  το θαυμασμό αλλά και το φόβο -επειδή υπερβαίνουν τα όρια του μέτρου-  άτομο που ευτύχησε ν’ ανατραφεί και ν’ ανδρωθεί μέσα σ’ ένα περιβάλλον  πολιτιστικά  ανώτερο, με δασκάλους  το  Σωκράτη  και τον ίδιο το Περικλή και τέλος ηγέτης  σε μια χώρα υπερδύναμη για την εποχή της. Όλα τα είχε αυτός ο άνθρωπος! Ήταν ο πρίγκιπας, ο σταρ της εποχής του, ο πολλά υποσχόμενος της Αθηναϊκής δημοκρατίας, κι όταν ήλθε η ώρα ηγήθηκε της Αθηναϊκής πολιτείας σε μια ώρα δύσκολη βέβαια, τον καιρό της Σικελικής εκστρατείας (415-413 π.Χ), που αποτελεί τη δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) 
           Πώς λοιπόν  ο άνθρωπος  αυτός θα  οδηγούσε την πατρίδα  του στη νίκη; Τι  συνέλαβε ο  ιδιοφυής Αλκιβιάδης ενώ στην Ελλαδικό χώρο βρισκόταν σε εξέλιξη ο μεγάλος πόλεμος, ο Πελοποννησιακός, μεταξύ της Αθηναϊκής και Πελοποννησιακής Συμμαχίας; Στηριζόμενος στην  υπερδύναμη της πατρίδας του συνέλαβε  το  «Μεγάλο  Σχέδιο», όπως το χαρακτηρίζει η συγγραφέας, δηλ.  την  εξάπλωση  της  Αθηναϊκής  ηγεμονίας  στην  Σικελία  κι  ίσως  μετά στην Ιταλία  και μετά  στην  Καρχηδόνα. Έτσι, αν πετύχαινε το Σχέδιο αυτό θα  ενοποιούνταν πρώτα o ελλαδικός χώρος κάτω από την αδιαμφισβήτητη πια πανελλήνια δύναμη της αρχαίας Αθήνας αφού δεν θα μπορούσε να της αντισταθεί πια η Πελοποννησιακή συμμαχία με τους Σπαρτιάτες. Μετά ολόκληρη η   Μεσόγειος  θα  ετίθετο  κάτω απ’  την  ελληνική  εξουσία.  Κι ο νους του σύγχρονου ανθρώπου, εκ των υστέρων βέβαια, δεν μπορεί να μη σκεφτεί ότι τότε ίσως η εξέλιξη της ιστορίας να  ήταν διαφορετική και να  μην  γινόταν πραγματικότητα η  κυριαρχία της  Ρώμης στη  Μεσόγειο. Πολλά έχουν γραφτεί κι από πολλούς – τα οποία παραθέτει η συγγραφέας- για τα κίνητρα του Αλκιβιάδη να ξεκινήσει το μεγαλοφυές αυτό σχέδιο. Και η συγγραφέας καταλήγει ότι μόνο ένας ιμπεριαλισμός μπορούσε να συλλάβει το σχέδιο αυτό, κι ο Αλκιβιάδης ήταν το κατάλληλο πρόσωπο την κατάλληλη στιγμή να  τολμήσει να το θέσει σε εφαρμογή, γιατί ήταν γέννημα-θρέμμα ενός τέτοιου ιμπεριαλισμού, του αθηναϊκού!  
              Υπάρχει όμως απόσταση ανάμεσα στα σχέδια και στην υλοποίηση τους, όταν οι άνθρωποι και τα κράτη δεν βαδίζουν προσεκτικά και δεν προετοιμάζονται σοβαρά για την πραγμάτωση των στόχων τους. Η υπερδύναμη γεννά μέθη στον άφρονα  άνθρωπο και στην ηγεμονεύουσα χώρα κι ο θαυμασμός κι ο φόβος των άλλων μπροστά στην υπερδύναμη γεννά φθόνο κι εχθρούς.  Κι οι Αθηναίοι κι ο Αλκιβιάδης δεν είχαν τη σύνεση μιας μετριοπαθούς ηγεμονίας, όπως την ασκούσε ο Περικλής, κι έτσι δημιούργησαν εχθρούς. Ο Αλκιβιάδης από νεαρή ηλικία ήταν ατίθασος και προκαλούσε τους άλλους με τα σκάνδαλα του. Η Αθηναϊκή ηγεμονία με την αυταρχική διοίκηση της καταπίεζε βάναυσα τους Συμμάχους της και με τη δύναμη της που όλο και μεγάλωνε προκάλεσε την αντιζηλία της άλλης μεγάλης δύναμης του ελλαδικού χώρου, της Σπάρτης. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος λοιπόν δεν άργησε να ξεσπάσει, χωρίζοντας την Ελλάδα σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα, για 30 σχεδόν χρόνια και φέρνοντας την καταστροφή και την παρακμή στις ελληνικές πόλεις-κράτη! Αν ο 5ος αιώνας ξεκινά με τους νικηφόρους Περσικούς πολέμους για τους Έλληνες, δυστυχώς κλείνει με τον καταστρεπτικό εμφύλιο Πελοποννησιακό πόλεμο!

 Μετά την πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου, που κράτησε 10 χρόνια, χωρίς να καταφέρει ούτε η Αθήνα ούτε η Σπάρτη να επικρατήσουν οριστικά, οι Αθηναίοι αποφασίζουν να εκστρατεύσουν στη Σικελία, ανοίγοντας οι αθεόφοβοι νέο πολεμικό μέτωπο εκεί! Αναθέτουν λοιπόν στον Αλκιβιάδη την αρχηγία της Σικελικής εκστρατείας μαζί με τον συντηρητικό στρατηγό Νικία και τον στρατιωτικό Λάμαχο.  Όταν όμως έφθασε ο αθηναϊκός στόλος στη Σικελία, οι Αθηναίοι καλούν τον Αλκιβιάδη να επιστρέψει πίσω για να δικαστεί για τη συμμετοχή του στο σκάνδαλο της καταστροφής των Ερμών (ιερές στήλες του θεού Ερμή), γεγονός που συνέβη στην Αθήνα, πριν την αναχώρηση του στόλου για τη Σικελία και παρόλο που ο Αλκιβιάδης ζητούσε επίμονα να δικαστεί πριν την αναχώρηση του για τη Σικελία.. Με τη πράξη τους αυτή οι Αθηναίοι διαπράττουν μεγάλο λάθος, διότι άφησαν ουσιαστικά ακέφαλη την εκστρατεία από τον εμπνευστή κι υπέρμαχο της. Και  μένει  μόνος  ο  Νικίας, δηλωμένος  πολέμιος  της  εκστρατείας, να  φέρει  εις  πέρας ένα  έργο στο  οποίο δεν πίστευε. Και η  ψυχή αυτής της εκστρατείας, ο  Αλκιβιάδης,  δεν  γυρνά βέβαια στην  Αθήνα  να  δικαστεί  αλλά   αυτομολεί στο αντίπαλο στρατόπεδο των Σπαρτιατών!
           Δεν αισθάνεται τύψεις για την πράξη του αυτή αλλά με αυτοπεποίθηση και θράσος σε μια δημηγορία του ενώπιον των Σπαρτιατών απολογείται για την προδοσία του την οποία βέβαια δεν αναγνωρίζει. Κατορθώνει να πείσει τους διστακτικούς Σπαρτιάτες, πως, αν και Αθηναίος,  μπορεί να  βοηθήσει τους εχθρούς της πατρίδας του για τον απλούστατο λόγο, επειδή δεν αισθάνεται πατριωτισμό για μια πατρίδα πού τον αδίκησε! Επίσης κερδίζει τη συμπάθεια των ολιγαρχικών Σπαρτιατών λέγοντας τους ότι ποτέ δεν υπήρξε δημοκράτης των άκρων και καταλήγει ότι η δημοκρατία είναι μια μωρία! Όσο για την προηγούμενη εχθρική στάση του εναντίον της Σπάρτης τη δικαιολογεί λέγοντας ότι η Σπάρτη άρχισε πρώτη τις εχθροπραξίες.
 Στη συνέχεια ο Αλκιβιάδης αποδεικνύει έμπρακτα τις καλές του προθέσεις  προσφέροντας στους Σπαρτιάτες  τρεις πολύτιμες  συμβουλές. Τρεις συμβουλές  που αποδεικνύουν την μεγάλη πολιτική του διορατικότητα, αφού καθόρισαν  τη συνέχεια του  πολέμου. Πρώτον τους συμβουλεύει πώς να πράξουν ώστε ν’ αποτύχει η Αθηναϊκή εκστρατεία στη Σικελία. Τους είπε να φροντίσουν, ώστε οι Σπαρτιάτες στρατιώτες που θα σταλούν στη Σικελία, να είναι συγχρόνως και κωπηλάτες στα πλοία, για να αυξηθεί έτσι ο αριθμός των μάχιμων στρατιωτών που θα στέλνονταν κατά των Αθηναίων! κι ακόμα να διορίσουν ικανό Σπαρτιάτη στρατηγό που θα οργάνωνε κοινό μέτωπο Σπαρτιατών, Συρακουσών κι άλλων σικελικών πόλεων εναντίον των Αθηναίων! Δεύτερον να οχυρώσουν τη Δεκέλεια της Αττικής για να υπάρχει μόνιμα ένα φρούριο της Σπάρτης μέσα στην Αττική που θα στερεί τους Αθηναίους από τον πλούτο της υπαίθρου και από πολλούς φόρους των συμμάχων, οι οποίοι όταν δουν αδύναμη την Αθήνα θ’ αρνηθούν να πληρώσουν! Τρίτον ν’ αποσπάσουν από την Αθήνα τις συμμαχικές πόλεις που είχε στην Ιωνία οδηγώντας  τες σε  αποστασία. Μ’ αυτό τον τρόπο η Αθηναϊκή ηγεμονία θ’ απογυμνωνόταν  από την ίδια τη δύναμή της!!
                    Τι να πει κανείς! Ποτέ δεν υπήρξε προδοσία που να απέφερε τόσα πολλά στον εχθρό, αναφωνεί η συγγραφέας. Μένει κανείς έκθαμβος από την πολιτική διορατικότητα ενός πράγματι ευφυούς ανθρώπου αλλά κι απ’ το μέγεθος της προδοσίας και την εκδίκηση ενός ανθρώπου που είχε μάθει να είναι αλαζόνας ζώντας σε μια χώρα υπερδύναμη. Ποια είναι τα όρια της φιλοδοξίας του, η οποία δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς; Ποια είναι τα λάθη της Αθηναϊκής ηγεμονίας που καλλιέργησαν κι έδωσαν αφορμή να εκδηλωθεί αυτή η συμπεριφορά ενός τέτοιου ανθρώπου ικανού για όλα; Η Ζακλίν ντε Ρομιγύ δεν προσπαθεί να δώσει άφεση αμαρτιών στον Αλκιβιάδη αλλά να φωτίσει τα γεγονότα και την προσωπικότητα του μέσα απ’ τη συνεχή παράθεση ιστορικών και λογοτεχνικών πηγών για να αποδοθεί, όσο είναι δυνατόν, η αλήθεια.
                Όμως ο ωραίος Αλκιβιάδης, όπως τον αποκαλούσαν, ενώ ζει στη Σπάρτη ακολουθώντας τα σπαρτιάτικα έθιμα στην καθημερινή του ζωή προκαλεί  νέο  σκάνδαλο αφήνοντας  έγκυο τη  βασίλισσα Τιμαία, σύζυγο  του βασιλιά  Άγη, για  να  βασιλέψουν οι  απόγονοί  του  και  στη Σπάρτη, ισχυριζόμενος[1]. Έτσι  δικαιολογημένα  προκαλεί  νέες εχθρότητες   κι  ενώ  βρισκόταν  στη Χίο  για  να την πείσει  να  αποστατήσει  απ’ την   Αθηναϊκή  ηγεμονία, μαθαίνει ότι δόθηκε  διαταγή  να τον θανατώσουν. 
Φεύγει από εκεί και βρίσκει  καινούργιο καταφύγιο  τώρα  στους Πέρσες  και συγκεκριμένα στο σατράπη Τισσαφέρνη   στον  οποίον  δίνει  νέες συμβουλές  για  να   κερδίσει  την   εύνοια  του. Τον  συμβουλεύει  να ναυπηγήσει στόλο και να εξαντλήσει τους  δυο  αντίπαλους  Αθηναίους- Σπαρτιάτες  υποσχόμενος πλοία και χρήματα  πότε  στον  ένα και πότε  στον  άλλο! Με αυτό τον  τρόπο οι  Πέρσες  θα πετύχουν αυτό, που ονειρεύονταν χρόνια τώρα, να αποδυναμώσουν τους Έλληνες ώστε να τους ελέγχουν πια! Τα σχόλια περιττεύουν για την διορατικότητα του και τη νέα προδοσία του!!
                   Ταυτόχρονα  ο Αλκιβιάδης  μεθοδεύει  τη  επιστροφή  του  στην  Αθήνα  ως   σωτήρας. Υπόσχεται  στους Αθηναίους τη  βοήθεια  του  στόλου που  ναυπηγεί  ο  Τισσαφέρνης  στη  Φοινίκη  και  μηχανορραφεί  να  καταλυθεί  η  δημοκρατία  στην   Αθήνα,  την  οποία δεν εμπιστεύεται   για να  εγκαθιδρυθεί  η ολιγαρχία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να  χωριστούν οι Αθηναίοι  στα δυο και να δημιουργηθούν  δυο  κέντρα  εξουσίας, ένα στη Σάμο  και  ένα στη  Αθήνα. Σημειωτέο  ότι αυτή η  εμφύλια διαμάχη με διάφορες  μορφές  θα διαρκέσει πολύ   και η συμφιλίωση  θα γίνει μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου. Τελικά  ο Αλκιβιάδης  επιστρέφει πανηγυρικά  στην Αθήνα  το 406 π.Χ.στηρίζοντας οι  Αθηναίοι πάνω σε αυτόν  -που  κάποτε τους είχε προδώσει-   όλες  τις ελπίδες  τους  για  νίκη και  σωτηρία. Η  εξουσία του  όμως  κράτησε  περίπου  100  μέρες  γιατί  με  τις  πρώτες αποτυχίες  στον πόλεμο οι  Αθηναίοι  του  αφαίρεσαν  την στρατηγία. Η  εμπιστοσύνη που είχε  κλονιστεί  από  παλιά  δεν  αποκαθίσταται εύκολα.
               Για  άλλη μια  φορά περιπλανώμενος   και  μισητός από  τους Έλληνες καταφεύγει  στη  Χερσόνησο της Θράκης, κοντά  στο  Βυζάντιο κι εκεί προσφέρει την τελευταία συμβουλή του στους  Αθηναίους, η οποία για άλλη μια φορά αποδεικνύει τη στρατηγική διορατικότητα του ανδρός, χωρίς  να  εισακουστεί όμως. Στη τρίτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου που διεξάγεται στην Ιωνία οι Αθηναίοι βρίσκονται αγκυροβολημένοι στην ερημική τοποθεσία Αιγός Ποταμοί, ακριβώς απέναντι από τη Λάμψακο όπου καιροφυλακτούσε ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Λύσανδρος με τα πλοία του. Ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Αθηναίους στρατηγούς να αγκυροβολήσουν λίγο δίπλα δηλαδή στο λιμάνι της γειτονικής πόλης Σηστού, για να μπορούν οι Αθηναίοι ναύτες να προμηθεύονται τα τρόφιμα τους από εκεί, χωρίς να είναι αναγκασμένοι να εγκαταλείπουν τα πλοία τους γι' αυτό. Οι Αθηναίοι στρατηγοί δεν τον εμπιστεύονται! Κι έτσι ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Λύσανδρος εφαρμόζοντας το δικό του σχέδιο τούς αφήνει επί τρεις μέρες να πιστεύουν δεν θα τους επιτεθεί - γεγονός που οι Αθηναίοι ερμήνευαν ότι τους φοβόταν γιατί ήταν εμπειροπόλεμοι στη θάλασσα - τελικά όμως αυτός τους αιφνιδιάζει κι επιτίθεται βρίσκοντας άδεια όλα σχεδόν τα πλοία από τους ναύτες τους γιατί είχαν επισκεφτεί τη Σηστό για να προμηθευτούν τρόφιμα! Έτσι ο Σπαρτιάτης Λύσανδρος  καταλαμβάνει τα 173 από τα 180 καράβια, χωρίς να δώσει καν ναυμαχία! Αυτή όμως η «ναυμαχία» στους  Αιγός  Ποταμούς σήμανε τη  τελειωτική  καταστροφή των Αθηναίων και το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου με νικητές τους Σπαρτιάτες,… και γιατί όχι και τους Πέρσες με τον στόλο των οποίων ο Λύσανδρος είχε νικήσει τους Αθηναίους! 
( Μια μικρή παρένθεση: Ο Πελοποννησιακός πόλεμος έχει ως μακροπρόθεσμη συνέπεια την αρχή του τέλους για το θεσμό της πόλης-κράτους στην αρχαία Ελλάδα, κάτι που επιζητούσαν οι Πέρσες από την εποχή των Περσικών πολέμων, και τώρα το κατορθώνουν! Η ταπείνωση των Ελλήνων θα λήξει, όταν οι εξασθενημένες πόλεις-κράτη θα ενωθούν υπό τον Φίλιππο της Μακεδονίας μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ  κι όταν ο γιος του Μέγας Αλέξανδρος θα ηγηθεί εκστρατείας κατά των Περσών νικώντας τους και δίνοντας έτσι τέλος στη μεγάλη διαμάχη Ελλήνων- Περσών που σημάδευσε την αρχαία ελληνική ιστορία και κράτησε κοντά 200 χρόνια).

            Μετά την νίκη των  Σπαρτιατών, ο Αλκιβιάδης φοβούμενος  για  τη  ζωή  του, φεύγει από το Βυζάντιο και   προχωρά στο  εσωτερικό  της  Μ. Ασίας -πιθανόν πηγαίνοντας στον  Πέρση βασιλέα για να ζητήσει άσυλο- κι  εκεί σε μια  πολίχνη δολοφονείται. Οι εχθροί  του πυρπολούν την  οικία   που  διέμενε και  αυτός διασχίζοντας  τις φλόγες κρατώντας ένα ξίφος στο χέρι δολοφονείται με ακόντια που  του  έριξαν  από μακριά  οι θρασύδειλοι δολοφόνοι  του, αναφέρει η συγγραφέας. Πέθανε  ολομόναχος  στα βάθη  της Ασίας, αυτός που  κάποτε   είχε  αναστατώσει  όλο το γνωστό τότε κόσμο! Μόνο η εταίρα, που τον συντρόφευε τα τελευταία χρόνια, η Τιμάνδρα  τον  έκλαψε, η μάνα της γνωστής  εταίρας Λαϊδος .

 Μια   ζωή  σαν μυθιστόρημα που αξίζει  να μνημονεύεται  για  τις αντιστοιχίες  της με τη σύγχρονη πολιτική ζωή (σελ. 254-257) Εφαρμογή του σχήματος  Ύβρις-Νέμεσης θα ισχυριστούν κάποιοι., σχέση πολιτικής- ηθικής  θα αντιτάξουν κάποιοι άλλοι. Η Ζαγκλίν  ντε  Ρομιγύ –όπως δείχνει κι ο  υπότιτλος  του έργου της «οι κίνδυνοι  της  φιλοδοξίας»- συμφωνεί  με τον  μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού πολέμου, τον Θουκυδίδη, ο οποίος  μέμφεται κι αυτός  τη  φιλοδοξία όχι  μόνο  του  προσώπου  αλλά και  της πόλης. Αυτή  η  φιλοδοξία  της πόλης να είναι η μοναδική υπερδύναμη την καθιστούσε αλαζόνα και σκληρή, της στερούσε την έννοια του μέτρου και της δικαιοσύνης  προς τους  συμμάχους  της και τους άλλους λαούς, με  αποτέλεσμα  να προκαλεί  εχθρότητες  και να διαπράττει λάθη, τα οποία   στο  τέλος  την  κατέστρεψαν. Ο Σωκράτης στο διάλογο του Πλάτωνα «Αλκιβιάδης» στη φιλοδοξία αντιπαραθέτει τη δικαιοσύνη. Οι ατομικές φιλοδοξίες οδηγούν στη δημαγωγία και στην κρίση της δημοκρατίας. Μήπως όμως η φύση της ίδιας της ηγεμονίας είναι τέτοια που την αναγκάζει να πολλαπλασιάζει τις στρατιωτικές επεμβάσεις της σε άλλες χώρες για να διατηρείται έτσι η ηγεμονική της θέση; Δυστυχώς αυτή η βασική αρχή οδηγεί πάντα τους κατακτητές,  οι οποίοι  αψηφούν τους κινδύνους που  τους  απειλούν (σελ.99 ) και πράττοντας έτσι οδηγούνται κι οι ίδιοι στον χαμό.    
                                                                        Σούλη Αγγελική                                                                                                                                                           27-6-2000




















[1] Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος, λήμμα Αγησίλαος: Μετά το θάνατο του βασιλέα Αγη, βασιλεύς της Σπάρτης γίνεται ο ετεροθαλής αδελφός του Αγησίλαος, κι όχι ο γιος του Λεωτυχίδης, με το σκεπτικό -το οποίο υποστήριξε  ο ναύαρχος Λύσανδρος- ότι ο Λεωτυχίδης ήταν γιος του Αλκιβιάδη, κι άρα όχι απόγονος των Ηρακλειδών. Επίσης βλέπε Εφημερίς Ελευθεροτυπία, ένθετο περιοδικό «Πελοποννησιακός πόλεμος», Γενάρης 2011, σ.162  Βέβαια λέγονται κι άλλα, ότι ο Λύσανδρος ήταν εραστής του Αγησιλάου. 

1 σχόλιο: